Yavaş Yavaş Ölürler

*

Yorum endamlı dipnot:

Şiire değildir sözüm. Şiirden çıkardığım manayadır takıntım. Şiirdeki tarife uyan kişi bence yavaş yavaş ölemez; çünkü böyle biri zaten ölüden farksızdır. O kadar çok insani coşkudan kendini mahrum bırakan birisi henüz insan olmanın bilincini idrak etmiş bile değildir. Ölüme kayan zaman bakımından düşünüldüğünde, ne kadar insanca, yani insan oluşa tutunan bir hayalle yaşanabilirse, bana göre o kadar geç, yani yavaş ölünür; kimisi o kadar yavaş ölür ki, bedeni gömüldükten sonra ruhu dünyada dolaşmaya devam eder…

 

Sanırım şiirdeki ‘ölüm’ benim bildiğim somutluktaki ölümden farklı bir mana içermektedir. Eğer şiirdeki ölmek” sözcüğüne, ‘silikleşme, eksikleşme, kaybolma, işlevsiz var oluş’ manasını yüklersem şiirde betimlenen kişinin her mısrada ‘yavaş yavaş ölmekte’ olduğunu hissedebiliyorum.

 

Bir şiiri hiçbir zaman teke tek sözcük ve mısra anlamlarıyla çevirmeyi başaramadım. Zaten bir-iki şiir çevirisinden başka da denemiş değilim. Ben algıladığım genel biçim ve mana akışına sadık kalmaya çalışarak şiiri en Türkçe yeteneğime uyarlamaya çalıştım. Bir kez şiirin özlük ruhunu hissetmişsem gerisini pek de önemsemem; çünkü bir şiir çevirisinin asla aslının taklidi olamayacağına inanırım. Şiir, her ne kadar manada özünü korusa da, çevrildiği dilin ruhuna bürünerek okuma akışı ritmini ve biçimini değiştirebiliyor. Belki de meslekten çevirmen olmadığım için bir şiirin aslına yeminli tercüman olunamayacağını sanıyorum.

 

“Hatırlayalım nefsin hakkına dönmekten” dizesini şiirin ruhuna aykırı bir ekleme sanmayalım lütfen. ‘Nefs’ ve ‘hak’ burada dinsel bir dar alan kavramı değildir; sözü edilen hem maddi hem manevi dünya nimetleridir.

 

(Let's try and avoid death in small doses/ reminding oneself that being alive requires an effort far greater than the simple fact of breathing.)

 

Buradaki ‘nefs’ insanın maddi ve manevi nimetlerden zevk alma dürtüsüdür. İnsanın öz doğasında kendiliğinden vardır. Örneğin aşk ve seks nefsî bir dürtüdür; yeme içme de öyledir. Öz varlığındaki erdemli varoluşun onuruyla her insan aşırıya kaçmadan, yani ruhunu şeytana satmadan nefsini tatmin etmelidir. Nefsi tatmin yolu insan olmanın en somut eylemsel belirtisidir. Arkadaşlık, dostluk, eğlence, sanat, gezme tozma gibi yaşam unsurları ve hatta öğrenme merakı bile nefsin hak payındandır. Nefsimizin hakkına dönerek hatırlarız yaşamanın nefes almaktan ibaret olmadığını…

 

Muharrem Soyek

***