Yazgımda okumak varmış

“KGB’nin yasakladığı kitap”

Bazı reklam sözleri vardır, aslında söylenen doğrudur ama müşteride yarattığı algı farklıdır. Tam bu duruma uygun ifade, hele de “Köstebek” filmi ile soğuk savaş dönemi edebiyatına ilişkin paslanmış birikimlerimin üzeri temizlenmişken, tanıtım cümlesi beni kendine çekti.

Yalan!

Hepsinden önce güzelliği kadar zekasıyla da beni kendine hayran bırakan birisi tarafında dikkatim çekildi, neyse konuya gireyim;

Kitabın adı “Yaşam Ve Yazgı”, yazarı “ Vasili Grossman”, çevirmen “ Ayşe Hacıhasaoğlu”, yayıncı “Can”, toplam üç kitap, toplam 1.186 sayfa (442+394+350).

Yazar Ukrayna’da doğmuş ama Rusya’da eğitimi almış Yahudi bir kimya mühendisi. 1930 yılında içinde ki yazarlık isteği ağır basmış, yazmaya başlamış. Sovyet devrimini ve 2.Dünya savaşını iliklerine kadar yaşamış, hatta savaş zamanı, cephede muhabir olarak çalışmış, “Yaşam ve Yazgı” yı o dönemde biriktirmiş.

Konuya gelirsek, Şapoşnikov aile fertlerinin çevresinde 2.dünya savaşı döneminde geçiyor. Aile fertleri dediysem dar bir alan da değil, Sovyet parti uygulamaları ve savaş nedeniyle her bir yana savrulmuş fertlerden bahsediyorum. Kimi cephede Stalingrad savunmasında, kimi parti uygulamaları nedeniyle kamplarda, kimi bilim çalışmaları için şehirden şehre savruluyor  acılarını, yoksulluklarını, kaygılarını tek başlarına yaşıyorlar.

Yazar, Hitler Almanyası’nın Yahudi, Çingene vs tüm halklara yaşattıklarını çok anlatmaya gerek duymuyor, O’nun amacı savaşın ve partinin Rus halkına yaptıkları. KGB’nin kitabı yasaklamasının sebebi burada gizli. 1960 yılında yazılmasına rağmen kitap basılamıyor, kitap tutuklanıyor (bana bu durum yabancı gelmedi nedense), yazarın bir nüshası sanatçı dostları tarafında yurtdışına kaçırılıyor ancak 1980 yılında İsviçre’de basılabiliyor.

Yazım diliyle, kurgu yapısıyla; benim gibi hızlı ve istikrarlı kitap okuyucusunu bile çok zorlamış bir kitap. Bundan önce Turgenyev’in “Babalar ve Oğullar” ve Luther Blissett’in “Q” kitapları beni bu kadar zorlamıştı. Yazar sanki birçok bağımsız hikayeyi, anekdotu savaş boyunca not etmiş, savaş sonrasında da oturmuş hikayelerde ki kahramanları aile bağları ile bağlamış ve roman haline getirmiş gibi geldi bana.

Bir ara, tahminen 2.kitabın ortalarıydı , sanki bir  sergiye gitmişim ve siyah beyaz savaş  fotograflarına bakıyorum hissine kapıldım. Her resimde bir sefalete, bir acıya, bir insanlık ayıbına bakıyorum ve savaşın, sosyalizm adı altında ki parti despotluğunun  neler yapabileceğini görüyorum.

Yazgımda okumak varmış diyorum ve savaşın hiçbir ülkenin yazgısı olmamasını diliyorum.

Not vermek gerekirse, 10 üzerinden 4 bence…