“Ka” mı, “ke” mi?

Dili kurallara uygun kullanma, özellikle eğitimden geçmiş bireylerin görevidir.

Ancak bu, “yazı”da ve “konuşma”da doğru “yazma” ve “söyleme”, bir bilinç işidir. Özellikle yazarken, kurallara uygunluk temel alınmalıdır. Yoksa, “dilde yozlaşma”, başını alır gider.

Bazen, eğitim düzeyimiz ne olursa olsun, doğup büyüdüğümüz yörenin ağzıyla konuşuruz. Ama iş yazmaya gelince, yazdığımız bir öykü değilse, yazım kurallarına uygun yazarız.

Yazmak zorundayız.

*****

Kısaltmalara gelecek eklerin nasıl yazılacağı, öteden beri karşımıza bir “sorun” olarak çıkmıştır. Kimi, kısaltmanın açılımını; kimi de, kısaltmanın okunuşu düşünerek, kısaltmaya ek getirir. Kuşkusuz, bu durumda, yazım yanlışının ortaya çıkacağı kaçınılmazdır.

“Dün, MEB’den bir açıklama yapıldı.”

“Dün, MEB’ndan bir açıklama yapıldı.”

MEB, “Milli Eğitim Bakanlığı”nın kısaltmasıdır. Kısaltma bir sözcük kalıbındadır. Bu kısaltmaya getirilecek ek, önce kesme (‘) ile ayrılacak; sonra kısaltma, okunuşuna göre ek alacak. Bu bakımdan örnek cümlelerden ikincisi yanlıştır. Çünkü, bu örnekte “ek”, kısaltmanın açılımı göz önünde tutularak getirilmiştir.

*****

Kısaltmalara getirilecek ekler söz konusu olunca, “sorun”, sonu “k” ( ke) ile biten kısaltmalarda ortaya çıkıyor. Bu da, harfin “k” (ka) mı, “k” (ke) mi olduğu konusunda gelip düğümleniyor.

Şunu bilmeliyiz:

Dilimizde, “k” (ka) diye bir harf yoktur, “k” (ke) vardır.

Şimdi, “k”li kısaltmalara bakalım:

TDK
TTK
SSK
PKK

Bu kısaltmalara getirilecek ekleri doğru kullanmak için, kısaltmaların açılımının ne olduğu bilmek hiç de önemli değil! Kısaltmaların okunuşuna bakmak gerekli:

TDK ( te-de-ke)
TTK (te-te-ke)
SSK ( se-se-ke)
PKK (pe-ke-ke)

Bu kısaltmalara ekler nasıl gelecek?

TDK’nin
TTK’nin
SSK’nin
PKK’nin

*****

Kimileri, PKK kısaltmasını “pe-ke-ke”; kimileri de “pe-ka-ka” diye söylüyor. Kısaltmayı, konuşurken “pe-ke-ke” diye söyleyenlerin, Türkçe’yi kurallarına göre kullanma gibi bir düşüncelerinin olduğunu sanmıyorum. Sözcük, nasıl söylenirse söylensin, “yazma”da, “ke” diye düşünülerek, “ek”, ona göre getirilmelidir.

Bu, bir kuraldır.

Ben, çelişki gibi görünse de, “ka” diye söylüyorum. Ama iş “yazı”ya gelince, “ke” diye düşünerek, “ek”leri ona göre getiriyorum.

Amaç, yazım yanlışı yapmamak.

*****

Karşımızda bir de “KDV” örneği var.

Bu kısaltmaya getirilecek ek, sonda “k” olmadığı için hiçbir “sorun” yaratmıyor.

Ama bu kısaltmanın “ke-de-ve” diye söylendiğine, şimdiye değin kimse tanık olmamıştır.

*****

Bu yazıyı, bir yazıma “yorum” yazan Murat Kartal adlı okurun duyarlığını göz önünde tutarak, bilgilendirme amacıyla yazdım.