21. Yüzyıl İçin 21 Ders

21. yüzyılın en çok ses getiren düşünürlerinden Yuval Noah Harari, ilk kitabı Sapiens’te insanın nasıl önemsiz bir hayvandan dünyanın efendisine dönüştüğünü, ikinci kitabı Homo Deus’ta çarpıcı öngörüleriyle insanlığın ölümsüzlük, mutluluk ve tanrısallık peşindeki yolculuğunu ele almıştı. 21. Yüzyıl İçin 21 Ders ise yüzyılımızın eşi benzeri görülmemiş teknolojik ve ekonomik kırılmalarıyla ve yaşanan aralıksız değişimlerle başa çıkabilmek için elzem soruları tartışmaya açmaktadır.

• Donald Trump’ın yükselişi neyin göstergesi?
• Yalan haber salgını karşısında ne yapabiliriz?
• Liberal demokrasi neden krizde?
• Tanrı geri mi döndü?
• Yeni bir dünya savaşı yolda mı?
• Dünyaya hangi medeniyet hakim: Batı, Çin, İslam?
• Avrupa kapılarını göçmenlere açık tutmalı mı?
• Eşitsizlik ve iklim değişikliğinin açtığı dertlere milliyetçilik deva olabilir mi?
• Terörizm konusunda ne yapmalıyız?
• Bilgisayarlar ve robotlar insan olmanın anlamını nasıl değiştirecek?
• Büyük Veri bizi sürekli izlerken, seçme özgürlüğümüzü nasıl geri kazanabiliriz?
• Dünyayı anlayamıyorsak doğruyla yanlışı, haklıyla haksızı nasıl ayırt edeceğiz?
• Ufkumuzu aşan, bütünüyle insan kontrolünün dışında dönen ve tüm tanrılarla ideolojilere gölge düşüren bir dünyada sağlam bir etik zemin bulmak mümkün mü?
• Homo sapiens yarattığı dünyayı anlamlandırma yetisine sahip mi?
• Gerçekliği kurmacadan ayıran belirgin bir sınır kaldı mı?
• Eşitsizlik ve iklim değişikliğinin açtığı dertlere milliyetçilik deva olabilir mi?
• Eski anlatıların çöküp yerine yenilerinin gelmediği bir çağda ne tür becerilere ihtiyacımız var?

Harari bu ve benzeri çok temel soru(n)ları, her biri birbirinden kışkırtıcı ve derinlikli 21 bölümde ele alırken, daha önceki kitaplarında ortaya koyduğu fikirlere dayanarak siyasi, teknolojik, toplumsal ve varoluşsal zorluklara açıklık getiriyor.

Yuval Noah Harari 2002’de Oxford Üniversitesi’nde tarih doktorasını tamamlamış, halen Kudüs İbrani Üniversitesi Tarih Bölümü’nde dünya tarihi dersleri vermektedir. 2014’te yayımlanan Hayvanlardan Tanrılara: Sapiens ve 2017’de yayımlanan Homo Deus: Yarının Kısa Bir Tarihi onlarca dile çevrilmiş, dünya çapında çok satanlar listelerini altüst etmişti. Yazarın şu an üzerinde çalıştığı makro-tarihsel sorular şunlardır: Homo sapiens ve diğer hayvanlar arasındaki en temel fark nedir? Tarihle biyoloji arasında nasıl bir ilişki kurulabilir? Tarihte adalet var mıdır? Tarihin bir istikameti var mıdır? Dünya Halleri olarak ilgiyle takip ettiğimiz isimlerden Tarihçi Yuval Noah Harari‘nin 21. Yüzyıl İçin 21 Ders adını taşıyan kitabı şu anda satışta. Şahsen halen okuduğum bu eser, bir bakıma yazarın Sapiens ve Homo Deus kitaplarında gündeme getirdiği konu ve tartışmaların çözümlemesi gibi de düşünülebilir.

Önümüzdeki dönemde küresel çapta hayatımızı etkilemesi beklenen 21 ana başlık altındaki sorunu analiz eden Harari, yine epey tartışma yaratacak fikirlere imza atmış.

Kitabın ön sözündeki ifadeler benim de kişisel görüşlerimi yansıtmaktadır. Motivasyon ve odaklanmak, net olmak yaşamdaki başarı için çok önemli. Harari kitabın giriş bölümünde “Yerli yersiz bilgi yağmuruna tutulan bir dünyada net olmak güç demektir.” Cümleleri ile net olmanın önemine dikkat çekiyor. Devamında ise “Teoride herkes insanlığın geleceği hakkında fikir yürütebilir ama net bir görüyü muhafaza etmek son derece zordur. İnsanlığın geleceğine dair süre giden tartışmanın ya da konuya dair asli soruların neler olduğunun farkında bile değiliz çoğunlukla. Milyarlarca insan bu konuyu araştırma lüksünden yoksun çünkü yapılacak daha önemli işleri var: çalışmak, çocuklara bakmak, yaşlı anne babalarla ilgilenmek gerekiyor. Fakat maalesef tarih affetmiyor. Siz çocukların yemesi içmesi, kılık kıyafetiyle meşgulken insanlığın geleceği karara bağlanırsa ortaya çıkan sonuçlardan ne siz muaf tutulursunuz ne de çocuklarınız. Bu hiç de adil değil ama kim demiş tarih adildir diye?” ifadelerini kullanırken ben de Tarih’in asla adil olmadığını düşünüyorum.

Okumaya halen devam ettiğim Okunası bu kitabın okunmasını şiddetle öneriyorum.

Nizamettin Biber