Acıyla başetmek

Geçen Haziran’da kaybettim babamı. Hazırlıksız yakalandım. Desteğimdi, gücümdü, hayatıma yön verendi. Yapayalnız kaldım. Yazlığımızda yakaladı onu ölüm. Ben yoktum yanında. Kaderin cilvesi olsa gerek, on iki yaşındaki kızım yanındaydı. Gözlerinin önünde yaşandı her şey. Babam için hep kıymetlisiydim Hande doğuncaya kadar. Sonra yerimi yavaş yavaş kızım aldı. Büyüdükçe her şeyini dedesi ile paylaşmaya başladı. Tıpkı benim gibi. Öylesi bir paylaşımın ardından kaybetti dedesini. Aynı benim gibi. İkimizde zorlanıyoruz şimdi. Kızımla daha önce konuşmuştuk bunları. Er ya da geç bir gün başımıza böyle bir şeyin geleceğine, ölümün kaçınılmazlığına hazırlamıştım sözde onu. Boşunaymış. İnsanı böyle bir yıkıma hazırlayacak hiç bir yol yokmuş. Yaşayarak öğrendim kitapların her zaman doğruyu söylemediğini.

Kendi acımın ortasında, kızımın daha az acı çekmesi için uğraşmak zorlu oldu. O da bunu anladı ve bir süre bana duygusal destek sağlamak için kaybının farkında değilmiş gibi davranmayı görev edindi. İçinde fırtınalar kopuyordu aslında. Sanki konuşmamak için gizli bir anlaşma yapmıştık. Ancak bu anlaşma dayanma sürecinin zorluğunu azaltmadı ve acımız içimize gömüldü kaldı. Taş gibi. Ardından çözülmeler, patlamalar geldi. Bir yetişkin gibi hayatın anlamını sorgulamaya başladı. ''O sabah erken kalkıp onlarla kahvaltı etseydim, belki dedemin ölümüne engel olabilirdim'' dedi bir gün. Olmadık bir şekilde suçluluk duyuyordu. Bir başka gün, ''Gittiği yerde annesini, babasını, bizden başka sevdiklerini bulduğunu bilsem çok rahat ederdim. O zaman biz de oraya gittiğimizde ona kavuşacağız diye düşünür mutlu olurdum'' dedi. Her ikimizde de duygusal boşalımlar devam ediyor. Hande kıpır kıpır, huzursuz. Her şeye ağlıyor. Ben de öyle. Reddetme, öfke, hüzün hepsi iç içe.

Çocukların ölüme tepkileri yaş gruplarına göre değişiyor. Kızımla bunları yaşarken, altı yaşındaki oğlumla bambaşka bir süreçten geçiyorum. O şimdi bizim öleceğimizden korkuyor. Ölümün yaşla ilgili olduğunu zannediyor. Ölüm yaşını dedesinin yaşı olarak belirlemiş, sürekli benim o yaşa gelmeme ne kadar kaldığını hesaplıyor. Ona herkesin bir gün öleceğini, ama şu anda bunu düşündürecek bir neden olmadığını anlatmaya çalışıyorum. Dedesinin öldüğünü biliyor, ama nereye gittiğini anlayamıyor. Ona hiç bir zaman ölümü metaforlarla anlatmaya çalışmadım. ''Uzun bir yolculuğa çıktı'' ya da ''uyuyor'' gibi cümleler kullanmadım. Çünkü bu tür söylemler çocuğun kafasını karıştırmaktan uykudan, yolculuktan korkmasına neden olmaktan öteye geçmez. Kendi üzüntüme rağmen dedesinin ölümünü ona açık, doğrudan ve şefkatle anlatmaya çalıştım. Sonuçta kayba ilişkin acı ve üzüntüyü ona yaşatmamanın herhangi bir yolu yok. Her iki çocuğuma da dedelerine ''güle güle deme'' fırsatı verdim. Onları cenaze törenine götürdüm. Bu konuda çok da eleştirildim. Çünkü kızım çılgına dönmüş gibiydi. Oğlumun ne yaptığının hiç farkında değilim. Tam bir bilinçsizlik halindeydim. O güne dair doğru dürüst hiç bir şey hatırlamıyorum. Gene de doğruyu yaptığıma inanıyorum. Bu noktada, eğer törene çocuklarınızı götürmeye karar verirseniz, mutlaka yanlarında onlara yardımcı olacak, onları anlayan birinin olmasına özen gösterin diyebilirim. Ancak altı yaştan önce çocukların cenaze törenine götürülmelerini önermiyorum. Altı yaşındaki oğlum için bile bu bir travma oldu. Dedesinin neden o tahta kutuya konduğunu sorguladı durdu ve sorgulamaya devam ediyor. ''İyice baktın mı anne, belki yaşıyordu'' ''O kutunun içinde olduğundan emin misin?'' ''Kutuyu toprağa nasıl koydular?'' gibi cevaplaması güç, benim için yıpratıcı sorular günlük yaşantımızın bir parçası haline geldi. Daha küçükleri ''mezarlık ziyareti, onun için dua etme, anısına bir şeyler yapma'' gibi etkinliklere yanında olmanız şartı ile katmanızı, katılmak istemezlerse zorlamamanızı, ne yapılacağını önceden açıkça anlatmanızı öneririm.

Çocuklarım ve ben şu anda kaybımızı kabullenme ve onsuz bir yaşamla uzlaşma, bu yaşama uyum sağlayabilme sürecindeyiz. Zamana gereksinimimiz var. Ben çocuklarımı acıdan korumak, işlerini kolaylaştırmak için susup, göz yaşlarımı gizlemek çabamdan vazgeçtim. Artık konuşuyoruz. Babama ait anılarımızdan söz edebiliyoruz. Duygusal paylaşımlar hepimize iyi geliyor. Babamın bir yerlere bizim için yazmış olduğu bir not bulduk. Başka bir çok şeyin yanında, ''Benden sonra da birbirinizi tıpkı benim sizi sevdiğim gibi sevin'' demiş. Doğru söylemiş. Acıyla baş etmenin yolu sevgiden geçiyor. Sevdiklerini kaybeden çocuklarınıza, sevilmeye devam ettiklerini hissettirin. Annem, kardeşlerim ve çocuklarım bana sevilmeye devam ettiğimi hissettiriyor, ben de onlara. Ve hayat devam ediyor. Her zaman, herkes için devam ettiği gibi.