Aklın Vekili

Özgürlüklerin ve Tarih anlatımına yaklaşımın yoğun tartışıldığı, tarih televizyon dizilerinden mi öğrenilir, yoksa karşılaştırmalı kaynakları okuyarak, araştırarak mı öğrenilir tezlerinin çarpıştığı son günlerin Türkiye’sinde,  Tarih ve Özgürlükler konusunda bir filozof bakış açısı sergilemiş olan Cumhuriyet dönemimizin efsanevi devlet adamı Hasan Âli Yücel’i rahmetle ve saygıyla anımsamamak elde değil.

Aralık 1938 ile Ağustos 1946 arası yaklaşık 8 yıl süre ile yaptığı unutulmaz Maarif Vekilliği, o zamanki uygulamada Milli Eğitim + Kültür Bakanlığı’dır. Türkiye’nin Atatürk’ten sonraki en büyük atılımının onun bakanlığı döneminde olduğu pekçok kaynakça kabul görmektedir.  Bakanlık görevindeki başarısı baş döndürücüdür. O; Köy Enstitüleri’ni kurması, Dünya Klasikleri’ni Türkçe’ye çevirtmesi, tarihçiliği, musikişinaslığı, edebiyatçılığı, eğitimci kimliği, gazeteciliği, felsefeciliği ve devlet adamlığı ile dehasını sergilemiş, Türkiye’nin yüzyıllarca kararmış olan ufkunu açacak büyük girişimlere imzasını atmıştır.

Türkiye’nin bugün belki en büyük sıkıntısı olan Tarih ve Özgürlükler kavramlarını, derin düşünerek eğitim sistemimize en doğru yöntemle yansıtma olanağını çekirdekten felsefeciliğine borçludur. Yalnız felsefe okuyup felsefe öğretmenliği yapmakla kalmamış, bağımsız felsefe üretebilen bir filozof olmuştu. Felsefe bölümüne, Hukuk Fakültesi’nde okurken bir hocası, hocayı sorgulamayı küstahlık saydığından geçmişti.

Açık ve özgür konuşması zorla engellenen toplumlarda ortaya çıkacak korkunç ve yıkıcı bir hastalığı Hasan Âli’nin şu sözlerinden dinleyelim :  “ Esasen umumi hayat çizgilerini bildiğimiz Osmanlı cemiyetinin rahat konuşamamaktan gelen ‘fısıldama’ alışkanlığı, bize kötü tepkileriyle çok pahalıya mal olmuştur“ (1) .  Büyük şair Abdülhak Hamit Tarhan , “ Bizim millet söylemez, söylenir “ (2) sözünde toplumun dedikodu ve arkadan konuşma hastalığını Hasan Âli Yücel’e paralel mükemmel yorumuyla özetlemiştir. 

Mustafa Kemal Atatürk, gerek Türkiye’yi kurtarmak için yaptığı savaşlarda, gerekse sonraki tüm sosyal sorunların tanısı ve sorun çözümü için modern fen bilimlerinin “  varsayım üretme – varsayımı gözlemle sınama – sınav ışığında eski varsayımı yanlışlayarak terk etme ve yeni varsayım üretme – yeni varsayımı gözleme sınama ..”  yöntemini benimsemişti.

Hasan Âli Yücel de Atatürk’ün en büyük takipçisi olarak, Tarih’i aynen fen bilimlerini gördüğü gibi görmekteydi. O’na göre tarihsel veriler bir model çerçevesinde, “ sorgulama - eleştirel akıl ” kullanılarak yorumlanmalıydı. Tarih, ancak gerçeği öğrenmek isteyenlerce incelenebilirdi, gerçeği zaten bildiğini savunanlarca değil. Tarihin sonuç olarak bugün yaşayanların ortaya koyduğu bir hipotez olduğunu, bu hipotezin sürekli verilerle sınanması gerektiğini vurgulamıştır. Tarihsel bilginin karşısındaki en zararlı unsurun, eleştirel düşünceye geçit vermeyen sabit fikirler  olduğunu belirtmiştir.

Hasan Âli Yücel, yaşamı boyunca Türkiye’nin, gerçek anlamda hür insanların, “aklı hür, vicdanı hür, irfanı hür“ kuşakların ülkesi olması için çalıştı. En az altıyüz yılı birey olarak değil de kul olarak geçirmiş topluma hükmeden devlet, bu yüzden çürümüş, Cumhuriyet de bu acı deneyimlere karşı kişi özgürlüğünü en temel ilke olarak benimsemiştir.  

Bugün Türkiye’nin bu doğrultuda eğitim alanında hızla yapması gereken önemli değişiklikler vardır. “Aklın Vekili” unutulmaz Milli Eğitim Bakanımız Hasan Âli Yücel’in temsil ettiği, ezbercilikten ziyade öğrenmeyi öğreten eleştirel akılcı eğitim öğretim programlarının uygulamaya geçirilmesi, gelişmiş Batı’yı yakalamamız için olmazsa olmazlardandır. Bu toprakların tüm güzel çocuklarının ışıklar, aydınlıklar içinde işte o “yeni hayata” yürümesi dileğimle.

Gönlümüz kılıçtır, tenimiz kını,   
Orada saklarız vatan aşkını,
Ülkeler fetheder sevgi akını,  
Sanmayın bu yolda bizler geriyiz.
Okuyup okutmak, işimiz bizim,
Haram lokma kesmez dişimiz bizim,
Heryerde bulunmaz eşimiz bizim,
Biz yeni hayatın erenleriyiz!

“  Hasan Âli Yücel , Yeni Hayat / 1925 “   (3)

Bumin Kağan OĞUZ

08.01.2018 - İSTANBUL

 ----------------

1- Hasan Ali Yücel ve Türk Aydınlanması - A.M.Celal Şengör / İstanbul 2017

2 -a.g.e.

3- a.g.e.