Aşık Veysel ve köyüne gelen yabancı araştırmacılar

Ünlü halk ozanımız Aşık Veysel Şatıroğlu Sivas’ın Şarkışla ilçesinin Sivrialan köyünde doğup otuzlu yaşlarına geldiğinde, 1930’lu yıllarda Ankara’ya ulaşım imkanlarının kısıtlı olması ve maddi durumunun da yeterli olmaması sebebiyle yürüyerek tam birkaç haftada Ankara’ya ulaşmıştır. Kimi zaman rastgele konuk oldukları yerlerde kimi zamanda dışarıda yatmıştır. Görme engelli olduğundan bu gezi esnasında kendisine yakın bir arkadaşı eşlik etmiştir. Ankara’ya gitme amaçları şansları yerinde olursa TRT radyo kanalında saz çalmaktır. Ankara’ya vardıklarında radyo kanalına bu seferde kıyafetlerinden dolayı alınmadılar ancak düzgün bir kıfayeti bir köylülerinden ödünç alıp defalarca radyo kanalındaki bekçinin kovmasında ardından radyo müdürünün dikkatini çekmesinin ardından radyoda bir parça söyleyebildi. Ne tesadüf eseridir ki bu parçayı Atatürk dinlemiş ve bu sazı çalan kişinin bulunmasını istemiş ancak radyodan ayrılan ve köyünün yolunu yaya olarak tutan Aşık Veysel’e kimse ulaşamamıştır.

Daha sonra Sivas’ta yapılan halk ozanları yarışmasında birincilik kazanan Aşık Veysel ünlü olduktan sonra bir çok yurt dışından araştırmacıları da kendine, kendi köyüne çekmiştir. Bunlardan en ünlüsü ünlü Fransız etnik müzik araştırmacısı olan Alain Gheerbrant’tır. Bu kişi Latin Amerika’da Amazon yerlilerinden tutunda Peru’nun yüksek dağ köylerindeki İnka köylerindeki yerli halkın ses kayıtlarını tutmuş daha sonra yolu 1957 yılında Aşık Veysel’in köyü Sivialan’a düşmüştür. Aşık Veysel’in kendi sesini bir sessiz ortamda kayıt altına almıştır. Bu Sivrialan gezisine ünlü yazarlarımız Yaşar Kemal ve Sabahattin Eyüboğlu’da eşlik etmiştir. Bir hafta Sivrialan’da kalan bu araştırmacı ekip çalışmalarını tamamladıktan sonra Ankara’ya geri dönmüşlerdir. Daha sonra bu ses kayıtları 1960 yılında Paris’de taş plan olarak ilk defa yayınlanmış ve ikinci kez de 1985 yılında yine Paris’de bulunan Bocora firması tarafından “Alan Gheerbrant’ın Anadolu Yolculuğu “ adı altında tekrar kaset olarak yayınlanmıştır.Bu eserler şimdi Türkiye’de mevcut olmayıp Amerika Birleşik Devletlerindeki birkaç müzik eğitimi veren üniversitelerin Etnik Müzik arşivlerinde yer almaktadır.

Sivrialan’ı ziyarete eden diğer bir etnik müzik araştırmacısı da Amerikalı Profösör Michael G. Kaloyanides’dir. 1970 yılının yaz ayında etnik müzik çalışması için Sivrialan'a gelmiştir ve birkaç ay Sivrialan'da kalmıştır. Yunan Girit adası asıllı Amerikalı Etnik Müzik Profesörü olan Kaloyanides Yunan kökenli olmasından dolayı ilk başlarda Türk halkından çekinmiş ancak zaman ilerledikçe köy halkı ile kaynaşmış ve Aşık Veysel’inde iyi bir arkadaşı olmuştur. Halen New Haven, Connecticut üniversitesinde öğretim üyesi olarak görevini sürdürmektedir. Sivrialan'a bir arkadaşı ile gelen Kaloyanides köyde ses kayıtları yapmıştır. Sadece Aşık Veysel’in ses kayıtlarını elde etmemiş aynı zamanda köydeki halkın etnik müzik çalışması için ses kayıtlarını tutmuştur. Elde ettiği bu kayıtlar daha sonra özel bir şirketçe yayınlanmıştır. Amerika’lı bu araştırmacı Aşık Veysel'den de ayrıca bağlama dersi almıştır. Aşık Veysel ve köy halkının ilk renkli fotoğrafınıda bu kişi çekmiştir.

Aşık Veysel sebebiyle Sivrialan’da bir araştırma yapan diğer bir kişide halen Norveç'te Kentsel ve Bölgesel Araştırma Enstitüsünde Araştırma Müdürü olarak görev yapan Arne Tesli’dir. Sosyal-Antropoloji alanında eğitim almıştır. Sivas bölgesinde nüfus hareketleri ve göç durumlarını inclemek için Türkiye’ye gelmiş ve birkaç ay Aşık Veysel’in köyü Sivrialan’da ailesi ile ikamet etmiştir. Sivrialan halkının sosyo-ekonomik durumu incelemiştir. Bu sebeble Aşık Veysel ile arkadaşlık etmiş ve kendisinden saz dersi almıştır.

Bu gibi birkaç örnek daha bulunmaktadır. Ancak diğer araştırmacıların kim olduğu konsunda bir bilgiye ulaşılmadığından Aşık Veysel’i ziyaret etme amaçları ve ne tür bir araştırma yaptıkları konusunda bir bilgiye sahip değiliz. Ancak Aşık Veysel sadece saz çalmamış aynı zamanda yaşadığı yılında uluslar arası bilimsel tezlere ve çalışmalara konu olmuştur. Hatta Aşık Veysel Metin Erksan’ın 1954 yılı yapımı filmi ve ilk yönetmenlik deneyimi olan “Aşık Veysel:Karanlık Dünyam” filminde birkaç sahnesinde oyucu olarak da yer almıştır. Ünü olmak için köyünden yaya olarak yola çıkan Aşık Veysel yollarda akıttığı terin hakkını emeği ile geri almıştır.