Azerbaycan'a bağlı Nahçıvan Özerk Cumhuriyeti bağımsızlık yıllarında çok büyük mesafe katetmiş

Rauf ALİYEV

Milliyet Blog yazarı, AZERTAC-ın Nahçıvan Özerk Cumhuriyeti'ndeki büro başkanı.

Bu sene bağımsızlığının 25. yılını kutlayan Azerbaycan Cumhuriyeti kısa zaman içerisinde büyük başarılara imza attı. Bu gelişme Azerbaycan'ın bütün bölgelerinde, özellikle “Türk kapısı” adlandırılan Nahçıvan Özerk Cumhuriyyeti'nde de açıkça görülmektedir. Bağımsız ülkemizin elde ettiği en büyük başarılardan biri de 25 yıldır ablukada yaşayan özerk cumhuriyetin her yönden gelişmesinin sağlanmasıdır. Bugün Nahçıvan Azerbaycan Cumhurbaşkanı Sayın İlham Aliyev'in desteği sayesinde gerek sosyal-politik, gerekse ekonomik ve kültürel alanlarda hızla gelişiyor. Bugün Nahçıvan uluslararası etkinliklerin yapıldığı önemli kültür merkezlerinden biri dönüşmüş durumda.

Sinsi planlar sonucu Azerbaycan ile karadan bağlantısı koparılan Nahçıvan XX yüzyılın 90'lı yıllarının başında adeta kaderin ümidine bırakılmış bir adayı andırıyordu. Fakat Nahçıvan'ın yiğit ve kahraman evlatları dahiler yurdunu düşmandan korudu, Ermenilerin Nahçıvanı işgal planları suya düştü. Nahçıvan'ın çok ağır günlerinde doğma Vatanının yardımına gelen Türk Dünyası'nın lideri Haydar Aliyev'in akıllı ve düşünülmüş politikası ve insanlarımızın fedakarlığı sayesinde Nahçıvan kurtarıldı, onun düşman eline geçmesine izin verilmedi. Ulu önderin Nahçıvan'da yaşayıp faaliyet göstermesi buranı belalardan kurtardı. Onun yönetimi ile ulusal dövletçiliyimizin yeniden yapılanması yönünde başarılı adımlar atıldı, tarihi kararlar kabul edildi, ordu yapılanması sürecine başlandı, özerk cumhuriyetin güvenliği sağlandı.

Bu dönemde Ermenistan ile sınırın çok yakınında Türkiye Cumhuriyeti ile Nahçıvan Özerk Cumhuriyeti'ni bağlayan Sederek-Dilucu köprüsünün yapılması siyasi, diplomatik ve ekonomik açıdan büyük başarıydı. Türkiye ve Sovet Rusiyası arasında 1921 yılında imzalanan Kars Anlaşması'nın 1992'de büyük lider Haydar Aliyev tarafından yeniden uluslararası arenada gündeme getirilmesi bölgede barışın güçlendirilmesine çok değerli katkısını sağladı.

Geçtiğimiz 25 yıl içinde özerk cumhuriyetin ekonomisi güçlendirildi, etkin istihdam sağlandı, yeni üretim ve hizmet alanları oluşturuldu. Gelişmenin temel göstergesi olan Gayri Safi Yurtiçi Hasılanın hacmi bağımsızlığımızın ilk yıllarına oranla 56 kat artarak 2015 yılında 2 milyar 467 milyon manatı ötdü. Her bir kişi başına gayri safi yurtiçi hasılanın hacmi ise 42 kat artdı.

Diğer alanlarda da çok büyük gelişme gözlendi. Bağımsızlık yıllarında özerk cumhuriyette sanayi üretiminin hacmi 100 kez, esas sermayeye yöneltilen yatırımlar 312 kez, tarım ürünlerinin üretimi 10 kez, ulaşım sektöründe yük taşınması 25 kez, bilgi ve iletişim hizmetlerinin hacmi 112 kez, perakende ticaret hacmi 35 kez, halka gösterilen hizmetlerin hacmi 51 kez, ihracatın hacmi 214 kez, nüfusun gelirleri 57 kez, her bir kişi başına gelir 43 kez, bir işçiye hesaplanan ortalama aylık maaş 25 kat arttı.

Geçtiğimiz dönemde 386 sanayi işletmesi kuruldu. Eğer bağımsızlığının ilk yıllarında özerk cumhuriyette toplam 56 sanayi işletmesi vardısa, şu anda bu rakam 8 kat artarak 442 'ye ulaştı.

Gelişme dönemini yaşayan Nahçıvan'ın beşminillik tarihinde ilk kez, onun hatta en ücra dağ köyleri de modern şehir görünümü kazandı. Nahçıvan bugün yenitipli Avrasya şehri gibi dikkatleri kendine çekiyor. Burada yerleşim birimlerinin imarı, hizmetlerin seviyesinin yükseltilmesi yönünde alınan önlemler sonucunda geçen dönemde Nahçıvanda 4 kasaba ve 133 köy merkezi yapıldı, hizmete açıldı.

Bugün Nahçıvan Özerk Cumhuriyeti'nde ülkenin entelektüel geleceğine hizmet eden eğitimin gelişmesi de sağlanıyor. Her yıl yeni okul binaları inşa ediliyor, mekteblilerin kullanımına bilgisayar setleri ve elektronik levhalar veriliyor. Bağımsızlık yıllarında Nahçıvan'da eğitim kurumları için yeni binalar inşa edilerek, mevcut binalar yeniden kurularak hizmete açıldı. Muhtar devletde yeni okul binalarının kullanıma verilmesi, onların teknik ve personel teminatının iyileştirilmesi, eğitim kurumlarının bilgi ve iletişim teknolojileri ile sağlanması alanında sürekli çalışma yapılıyor. 1995 yılından günümüzedek Nahçıvan'da 185 genel eğitim okulu, ayrıca 19 okul öncesi eğitim birimi, 26 çocuk müzik ve 3 orta meslek eğitimi lisesi inşa edildi veya restore edildi. Eğitimdeki kalite değişiklikleri üniversite sınavlarında yüksek bal toplayan abituriyentlerin sayısında da kendini gösteriyor. 1996 yılında 500-700 arası puan toplayan abituriyentlerin sayı 5 kişiydise, 2016 yılında onların sayısı 338 kişiye ulaştı.

Bir bölgenin güvenliğinin sağlanması sadece ordu oluşturmak ve sınırları korumakla değil, hem de gıda, enerji ve telekomünikasyon sisteminin güvenliğinin sağlanması ile mümkündür. Abluka koşullarının yarattığı sıkıntılar nedeniyle enerji alanında ciddi sorunlarla yüz yüze kalan özerk cumhuriyete uzun süreli bir aradan sonra 20 Aralık 2005'te doğal gaz nakli yapıldı. Yirmi yıl önce özerk cumhuriyette elektrik enerjisi üreten toplam bir işletme faaliyet gösteriyordusa, geçen süre içinde enerji üretimi tesislerinin sayısı 8'e, toplam gücü 237,4 meqavatadek artırıldı. Görülen işlerin neticesinde Nahçıvan'da alternatif ve yenilenebilir enerji genel üretimin 61,1 faize ulaşmış bulunmaktadır.

Bugün Aras nehri üzerinde derivasiyatipli 36 megavat gücünde Ordubad Su Elektrik Stansiyası'nın inşaası sürdürülüyor. Culfa ilçesinde ise gelecekte rüzgar santralı inşaası için çalışmalar yapılıyor. Ayrıca gücü 14 megavat olan Tivi Su Elektrik Stansiyası'nın ve 3,5 megavat olan Qazançı Su Elektrik Stansiyası'nın inşaasının projesi yapılıyor.

Biz zamanlar Ermeniler tarafından telekomünikasyon hatları kesildiği için dünyadan izole edilen Nahçıvan'da bugün artık dördüncü nesil mobil iletişim ağı hizmete girmiş bulunmaktadır. 25 Ekim'de Nahçıvan Özerk Cumhuriyeti Ali Meclis Başkanı Sayın Vasif Talıbov özerk cumhuriyette dördüncü nesil mobil iletişim ağının kullanıma verilmesi dolayısıyla katılımcıları ve Nahçıvanlıları tebrik ederken, yapılan tüm bu çalışmaların ulu önderimiz Haydar Aliyev'in yolunun başarıyla devamının sonucunda gerçekleştirildiğini vurguladı.

Geçtiğimiz 25 yılda Nahçıvan çok büyük bir mesafe katetti. Bu yıllarda ekonomik ve ulaşım ilişkilerinin sınırlı olduğu koşullarda ekonomisi yükseldi, üretim potansiyeli artdı, sosyal sorunlar çözüldü. Bu yol Vatan ve devlet sevgisinden doğan yoğun emek ve fedakarlığın nümunesi gibi hezaman hatıralanacaktır.