Big Five-Büyük Beşli

BÜYÜK BEŞLİYİ Kullanmak

Psikologlar onyıllar boyunca kişiliği ölçmek için ölçümler yapmışlardır. En fazla ortaya koyduğumuz davranışa “özellik” adını veririz ve yıllarca duyguları anlatmada ne kadar çok niteleme sıfatı kullanılıyorsa, bir o kadar da özellikleri tarif etmek için kullanılmaktadır. Ama bu şimdi değişti. Kişiliğin ne olduğunu anlamaya yönelik bu yeni yaklaşım- kişiliğin “beş özelliği” ile beynin belirli bölgelerinin bağlantılı olduğu noktasına gelindi.

Herando Fuentes Büyük Beş’li Kişilik Özelliklerine göz atacak olursak ve nerelerde değişiklik yapmak isteyebiliceğimizi inceleyecek olursak :

1- Daha fazla dışadönük olmak—Dışadönük olmanın pek çok olumlu yararları vardır. Çok daha fazla sosyal  ve mesleki olanaklar mevcuttur ve diğerleri ile haşır neşir olmak ve tüm dikkatini fazlaca kendine vermemek her zaman daha sağlıklıdır. Dışadönük “olmak” için önce dışadönük biri gibi davranmalısınız.

Bir kulübe ya da derneğe üye olmak iyi bir başlangıç olur. Ayrıca, pek çok insanın bulunduğu yerlere gitmek bile yararlıdır. Beyniniz bu durumda sizin davranışınıza uyum sağlamaya ve bu yeni davranışı yerleştirmeye bakmakta ve hemen sizin birileri ile sohbete başlamanızı, diğer insanların hayatları ile ilgili olup, bu çeşit aktivitlerden olumlu uyarıcılar bulmayı sağlayacak kalıplar geliştirmeye başlar.
Kendinizi yabancı birisi ile bir sohbete başlamaya zorlayın, ya da kalabalıkta rahat hissetmeye çalışın.
Bir oda dolusu insanla bir arada olduğunuzu ve onlarla sohbet etmekten çok memnnun olduğunuzu ve dışadönük olduğunuzu hayal edin.

2- Nevrotizm için bir tedavi—Karamsar bir dünya görüşüne sahip olmak ile kendine eziyetin bir şeklidir. Çoğunlukla bu davranış bazı geçmiş acıların sonucudur ve anlamsız korkularla beslenir. Beyin yapısının bu davaranışın sorumlusu olduğunu bilirseniz eğer, bunun da değiştirilebileceğini anlamalısınız. Çoğunlukla karamsarlığa içedönüklük eşlik eder. Bunun çözümü değişimi başlatmak için sizi mutlu yapacak olumlu takviyeleri, destekleri aramaktır.

Mutluluk bireysel bir fenomendir. Bir hobi ya da bir aktivite ya da bir arkadaşalık mutlu yapabilir kişiyi… hatta bir evcil hayvana sahip olmak pek çok nevrotik kişiyi yıkıcı davranışlarından uzaklaştırmış ve bir kedi ya da bir köpek ile ilişki kurulması ile beyinlerinin yeniden şekillenmesini sağlamıştır.
Hoş, keyifli bir tecrübeyi (bu gerçek ya da hayal olabilir) hayal ederek, bilincinizde o tecrübenin yerleşmesi için tekrar canlandırın ve bu yolla yeni nöral ağlar oluşturun ve olumsuz takıntıların azalmasına katkıda bulunun.

3- Uyumlu-uzlaşmacı olmayı öğrenmek—Psikolojide bir fenomen vardır. Buna “Zihin teorisi” denir. Zihin Teorisi, zihinsel durumları(inançlar, niyetler, roller, varsayımlar, bilgi…vs) kendine ya da diğerlerine yormak ya da bağlamak ve diğerlerinin inançlarnın arzularının ve niyetlerinin kendininkinden farklı olduğunu anlama becerisidir. Bu kulağa olukça basit geliyor. Ama pek çok insan bir dereceye kadar bu beceriden yoksundur. Herkesin sizin hissetiğiniz ya da düşündüğünüzü gibi düşünemesini ya da hissetmesini düşünmek, tartışma ve çatışmaya bir davetiyedir. Aklınız ve hayal gücünüzü kullanarak, en zor olan bir insana bile ulaşabilme ve oların açısından bakarak, empati kurma olasılığı vardır. Uyumlu olmak Hıristiyanlık ya da Budizm gibi dinlerde öğretilen bir özelliktir. “Senin için yapılmasını istemediğini başkalarına yapma” şeklindeki bir felsefe, kişiliğinizi değiştirmeye ve sizi anlayışlı ve sevencen,şevkatli yapmaya  yetecektir.

4-Dikkatli-itinalı, özenli olmak— Bu özelliğin en büyük aktifleştirici ordudur.Haftalarca güdümlü bir programa bağlı kalmaya zorlanmak, ve emirlere uymak, neredeyse her askeri dikkatli-itinalı bir model yapar. Bu özelliğin eksikliği obeziteye (yiyecek seçeneklerine impulsif olma) yol açabilir ve hayatı kısaltabilir (gelecekle ilgili kötü seçimler yaparak örneğin; sigara içme ya da bağımlılık yapan madde kullanma) ve ayrıca ekononik başarısızlığa ( bir bütçe oluşturup, onu takip etmemek gibi) ve problem dolu bir hayata sebep verebilir. Bana göre bu değişmesi en zor olanı.

Ancak dikkatliliğin, itinalı ve özenli olmanın beynin bir konfigürasyonu (prefrontal korteks) ile bağdaştırıldığını öğrendiğimizden beri, fark ettik ki bu değiştirilebilinir.Acemi eğitim kampının oldukça etkili bir model olmasından dolayı, aynı yaklaşım beyin eğitiminde de kullanılabilir… Kendinize bir program yapın: Uyanış saati, hangi saatlerde yiyeceğiniz… bu organizasyona yatağınızı yapmak, etrafınızdaki herşeyi uygun olan yerlerine yerleştirmek, bir bütçe hazırlayıp, ona uymak (harcadığınız herşeyi bir yere yazmak) ve gün içinde ne yaptığınıza dair bir günlük tutmak gibi… Unutmayın, bu şekildeki davranış, sizin beyninizi ve kişiliğinizi yeniden şekillendiriyor!

5- Açıklık ve Akıl— Dr. De Young çalışmalarında beyinde açıklık ya da akıl ile ilgili belirli bir bölge bulamamıştır. Ancak, bu özellikler için, gerekli olan tam bir kişilik işleyişini sağlayan diğer özellikleri dengede ve belirli düzende tutan bir beceri olduğunu açıklamaktadır. Sosyal olarak dışadönük olmak, şefkatli, sevecen olmak ve düzenli olma, estetik ve yeni fikirlere “açıklılığa” katkıda bulunduğu kolaylıkla görülebilir ve yeni fikirlerle de bilgi ve akıl artış gösterir.