Bilgi Toplumu Kuramı Eleştirisi

Bilgi toplumu kavramı özellikle 1980’lerden sonra küreselleşen dünya teknolojilerinin etkisiyle meydana geldi. Bilgi teknolojilerinin hayatın merkezine indiği ve yaygın olarak kullanıldığı döneme ismini verdi.

Bu dönemde artık ürünlerin üretildiği ülkenin bir önemi kalmadı. Örneğin “Türkiye’de üretilmiştir- Made In Turkey” ibareli ürünlerin kullanılmasına yönelik teşvik edici söylemlerle ülkemizin parasının dışarı gitmeyeceği yönünde telkinlerde bulunulur. Ancak ülkemizde üretilmiş olsa da bir ürünün üzerindeki çok uluslu şirketlerin varlığı yadsınamaz. Yani bir ürünün ülkemizde üretiliyor olması o ürünün gelirinin ülkemize kaldığı gibi anlaşılmamalıdır.

Küresel şirketlerin ürünlerini başka ülkelerde üretmelerinin temel sebebi emeğin değerinin düşük olmasıdır. Ancak özellikle son 20 yılda Çin’e yapılan bu yabancı yatırımlarla Çin’deki emek fiyatında yükselmeler meydana gelmiştir. Hatta Çin’de fiyatların artması Çin’in Moğolistan’dan ucuz işçi getirmesine bile yol açmıştır.

Çin’deki fiyat yükselmelerinin orta vadede Türkiye’ye yatırımları arttırma gibi bir olanağı olduğundan da bahsedebiliriz.

Bilgi teknolojileri sermaye üretimi ve pazarlar arasındaki geçişlere imkan sağlamaktadır.

Yeni teknolojilerin yaygınlaşması ile birlikte tüm dünya ülkeleri birbirilerine eklemlenirken aslında merkez ve çevre ülkeler arasındaki farklılıklar azalırmış gibi gözükse de farklılıklar her geçen gün daha fazla derinleşiyor.

Merkez ülkeler teknolojilerini doğal ürünlerin üretimi için kendi ülkelerinde kullanırken gelişmekte olan ülkelere yaptıkları yatırımlarda daha çok çevreye zarar veren ürünlerin üretimini sağlıyorlar. Türkiye’de beyaz eşya üretiminin bu kadar yüksek boyutlarda olmasının sebebi de çevreye olan zararının tüksek oranda olmasından kaynaklanıyor.

Merkez ülkeler üreticilik yaparken diğer ülkeler pazar durumda bu ürünleri tüketiyor. İlişki etkileşimi bakımından toplumsal gerçeklikleri çok farklı bilgi uçurumları günden güne artıyor.

Tükettiğin kadar özgürsün anlayışının yerleştirilmeye çalışılması gelişmemiş Ülkerlerin tüketimlerini arttırıyor. Bu artış merkez ülkelere olan bağlılığı da körüklüyor. Tüketim kültürel anlamda bağlılığı da beraberinde getiriyor.

Çevre ülkeler ekonomik alanda yetersiz oldukları ve yabancı sermaye daveti yaptıkları için merkez ülkelerin koşullu isteklerine boyun eğmek zorunda kalırlar. Bu kimi zaman IMF olurken küresel anlamdaki tüm organizasyon ve kuruluşlar buna örnek olarak gösterilebilir.

Bu boyun eğme eğilimi çevre ülkeler ile merkez ülkelerin birbirilerine yakınlaşmasını da engeller.

Farklı alanlarda kabul edilen ve uygulanmaya çalışılan uyum yasaları çevre ülkelerin toplumsal gerçeklikleri ile uyuşmadığından sorunlar yaratmaktadır. Ancak dış hukuk her zaman iç hukuktan üstün olduğundan ekonomik ve ticari kriterler ile beraber sürekli yeni sorunlar doğmaktadır.

Çevre ülkelerin mevcut olan eksiklikleri merkezin belirlediği şartlarla çözülmeye çalışılmakta bu da eksikliklerin çözümü önünde engel teşkil etmektedir.

Yeni iletişim ve telekomünikasyon ağları ülkeleri ve dünyayı birbirine yakınlaştırmıştır. Artık iletişim kurmak kolay hale gelmiştir. Haber üretimi de endüstriyel bir süreç olmuştur.

Bu sürece uzmanlaşmış kişiler hâkimdir ve bu alanı kendilerine göre manipüle etmektedirler.

Egemen ideolojiye göre haber yönlendirme, ikna etme çabaları haberlerin içine işlenmektedir.

Bilgi toplumunun eleştirisinde bir başka eleştirilen konu ise statülerdir.

Sınıflı toplum yapısının yerini statüye bıraktığı bu toplumda sınıf gerçekliği aslında kaybolmamıştır. Ancak insanlar farklı tanımların içinde oldukları zannetmektedirler. Kişiler kendilerini markalar ve ikonlar üzerinden ifade etmektedirler.

Yaşam biçiminin yansımalarına göre tüketim gerçekliği sınıf ve statüleri beraberinde getirmektedir.

Ahmet Buğra TOKMAKOĞLU

Abtokmakoglu@gmail.com