Bir bilgisayar gelecek salgını kestirebilir mi?

Son zamanlar duyduğum en güzel bilimsel sorulardan biri oldu bu.

Bunu, ‘Science’ bilim derğisi bir makalesinde sormuş.

Baştan yanıtlayayım:

% 50 evet, % 50 hayır ve / ama birbirleriyle arakesitleri olmaz.

Bunu, kendisi de bu soruyu kendisine sormuş biri olarak belrttim.

Eksiği baştan söyleyeyim:

‘Ciddi Oyun Sel Simülasyonu Hollanda 2015’ ve ‘Türkiye Elektrik Kesintisi 2015’ örnekleri, bu konuda reel-kurmaca ve kaos-kozmos denklemelirini içiçe geçiren ve ikisinden de bambaşka bir şey üretmiş olan örnekler ama bunlar henüz praksis olarak birlikte konsensusa girmedi.

Bunu yeniden irdeleyeceğiz ama makaleye bir bakalım önce:

“Using a computer to predict an infectious disease outbreak before it starts may sound like a bit of Philip K. Dick sci-fi, but scientists are coming close.”

http://news.sciencemag.org/biology/2015/05/could-computer-predict-next-pandemic

Yani.

Bunu bilimkurgu daha önce yapmış ama bu kez bilim yapacakmış bunu.

Zaten hep öyle olmakta:

Gelecekbilim (tahmin zanaatı), 2010’lara kadar falan, bilikkugunun gerisindeydi. Sonra gelecekbilim ilerledi, bilikmkurgu en azından yerinde saydı ve artık gelecekbilim, bilimsel olarak da, sanatsal olarak da öne geçti.

Bunun açılımı, ironik bir örnekten, viral videolaran salgınlık denklemlerinden gelecek. Çünkü nasıl ki 1970’lerde Türkiye7deki trafik kazası bir salgın hastalık olarak modellendi ama bu model uygulanmadı ve uygulansaydı, 300.000 kişi kazalrda ölmemiş olurdu, modeli varsa, viral videolar da, günümüz momentinde bir salgın hastalığın  yayılmasına en uygun modelleme sunuyor.

Ki bu da konsensusta / paradigmada / dogmada yok henüz.

Gelelim konumuzun özüne,

Kuş gribi gibi hayvanlardan insana geçen hastalık türlerin modellemek için 2 veriy kullanmışlar:

Bir: Hayvanlardan gene hastalıkları sık taşıyan sıçanların yaşamı.

İki: İnsanlarda havyanlardan geçen hastalıkları sık taşıyan Ortadoğu, Orta Asya, ve Ortabatı ABD bölgelerinin verileri.

Bilgisayar, sıçanlarda olan hastalık bölgelerini tahmin edebilmiş.

Görüldüğü gibi onlar da, kurmaca-gerçek veri geçişimini kullanıyorlar ama bu geçişim çift taraflı olarak ve çok sık frenkanslı olabilir, onu hesaba katmamışlar.

Bir de, insanlarda mani-depresyon döngüs gibi, görünürde kaotik dağılımlı olan, veri tabanlarının belli bir kozmos sergilediği de imlenmiş.

Sonuçta bu proje doğru yolda ama birkaç adım geride ve artı konsept yaklaşımı eksiği var.

Çıkış ve dipnot:

7 milyarlık Dünya’da, yaklaşan en olası makro-makro global salgınını, % 5 nüfusu ve 350 milyon kişiyi götüreceği hesaplanmış.

Bugün, bu sayıyı karşılayabilecek olan bir biçimde Ortadoğu, Orta asya ve ABD Ortabatı nüfusunun tamamı ölse, sıkı bir ölüm kontrolü olabilirdi ve CIA türü kurumların bunu tercih edeceği gibi kanımız mevcut.

Yani:

Salgında ve orman yangınında bile, bazan hiçbirşey yapmamak bile iyi sonuç verebilir.