Bir Edebiyat Tarihçisinin Not Defterinden - 1

BİR ZAMANLARIN KÜLTÜREL PROSPEKTÜSLERİ: ŞİİR MECMUALARI - 1

Ülkemizde ve dünyanın çeşitli kütüphanelerinde kayıtlı olduğunu bildiğimiz binlerce şiir/nazire mecmuası, hem genel vasıfları hem de kendilerine has özellikleriyle ilginç, önemli, zevkli ve hatta eğlenceli kaynak eserlerimizdendir. Mecmua, bir araya getirilmiş demektir. Buradan hareketle bir edebiyat terimi olarak mecmua, çeşitli şairlerin şiirlerinden örneklerin bir defterde toplandığı eserlerin genel adı olarak karşımıza çıkar. Ancak bu kısa tanımı açmak gerekir. Mecmualar, sadece bir şairin eserlerinden örnekleri ihtiva edebildiği gibi belirli bir zaman diliminde yaşamış yahut belirli bir meslek grubuna ait şairlerin şiir örneklerini de içeriyor olabilir.

Hatta sadece belli bir nazım şekli ya da türünde şiir örneklerinin toplandığı mecmualar vardır. Mesela kaside mecmuaları, lugaz mecmuaları, naat mecmuaları böyledir. Üstelik bilindiği gibi mecmualar sadece şiir örneklerini muhtevi değildir. Fetva mecmualarından münşeat mecmualarına, hadis mecmualarından feraiz mecmualarına kadar hemen her konuyu ilgilendiren mecmualar derlenmiştir. Uzun yıllar içinde derlenen, bazen derleyeni/müstensihi öldükten sonra başkalarının eklemeleriyle genişleyen bu eserler; adeta takvim yaprakları veya not defterleri gibi birbiriyle ilgisiz pek çok konuda kayıtların yer aldığı zengin muhtevalı eserler hâline gelirler.

O günün insanlarının faydalı saydığı her türlü bilgi genellikle mecmualara kaydedilir ki bu, kelimenin lugat anlamıyla bağdaşır. Muhtemelen böyle seçkiler yapılmaya başlanmadan evvel dua metinleri, ilaç terkipleri, doğum ve ölüm tarihleri, önemli görülen tarihler, önemli hadiseler gibi kayıtlar defterlere yazılıyordu ve bu, çok eski bir alışkanlıktı. 

Konu ile ilgili geniş bilgi için bkz. 

http://www.muratkaravelioglu.com/john-rylands-ku776tu776phanesinde.html