Bir Edebiyat Tarihçisinin Not Defterinden - 3

BİR ZAMANLARIN KÜLTÜREL PROSPEKTÜSLERİ: ŞİİR MECMUALARI - 3

Kaynak eserler olmaları bakımından mecmuaları ayrıca değerlendirmek gerekir. Nitekim edebiyat tarihinin yazılmasında bu eserlerin çok önemli bir yeri vardır. Çeşitli sebeplerle divana girmemiş şiirlere mecmualarda rastlamak mümkündür. Mesela şair, divanını tertip ettikten sonra da şiir yazmış olabilir ve bunlar, meraklılarınca kaydedilmiş ve genellikle mecmualara alınmışlardır. Hatta divanı bulunmayan bir şairin belki bütün şiirleri veya şiirlerinden bazıları mecmualarda karşımıza çıkmaktadır. Şiir/nazire mecmuaları, hangi şairlerin hangi şiirlerinin beğenildiğini, döneminde ve sonraki devirlerde popüler olduğunu gösterir. Hele nazire mecmualarında bu husus daha sağlam belirir. Hangi şairler üstat kabul edilmiş, onların hangi şiirlerine nazire yazılmış, etkisi ne kadar sürmüş bütün bunlar mecmualardan elde edilen bilgilerdendir. Böylece mecmualar, uzun devirlerin edebî zevk ve beğenilerini, tercihlerini ortaya koyar.

Mecmualar çoğu zaman çok dikkatli, özenli, şiir ve edebiyat bilgisi olan ve zevk sahibi kimseler tarafından derlendikleri için içlerindeki şiirler; zaman zaman şairin divan nüshalarını düzeltir mahiyettedir. Böyle örneklere, divan çalışmalarında kullanılan mecmualar göz önüne alındığında sıkça rastlanmaktadır. Başta tezkireler olmak üzere edebî kaynaklarda çeşitli sebeplerle yer bulamamış birçok şaire ve şiirine mecmualarda rastlanır ve bu sayede onları edebiyat dünyasına tanıtmak mümkün olur. Şairlerin bilinmeyen yönleri de mecmualardan kısmî bilgiler hâlinde bile olsa çıkarılabilir. Mesela aynı mahlası kullanan ve aynı dönemde yaşayan iki şair, bazen tezkire yazarları tarafından karıştırılsa bile mecmualarda küçük bir bilgi kırıntısıyla gerçek ortaya çıkarılabilir. 

Konu ile ilgili geniş bilgi için bkz. http://www.muratkaravelioglu.com/john-rylands-ku776tu776phanesinde.html