Bir İntihar Şarkısı / Gloomy Sunday

Bir şarkı nasıl olur da toplum üzerinde bu denli etkili olabilir? Şartlara ve yaşamlara bakıldığında bu sorunun cevabı dramatik ve şaşırtıcı bir şekilde ortaya çıkıyor. 1930'lardan itibaren bir şarkıyla birlikte başlayan sarsıcı intihar dalgası, dünya müzik tarihinde unutulmaz bir etki yarattı.

Bu etkinin adı : Gloomy Sunday idi. Yani Kasvetli Pazar.

Macaristan'ın en ünlü bestecisi ve söz yazarlarından biriydi, Rezso Seress. 1933 yılında, bir Pazar günü ıslık çalarak kendi kendine mırıldanıyordu. Bir anda kulağına çok hoş gelen bir melodi keşfetti. Macarcası Szomoru Vasamap olan yani Türkçesi ile Kasvetli Pazar isimli bir şarkı yazdı. Şarkıda aşık, olduğu kız tarafından ter edilen bir gencin düştüğü umutsuzluk sonucunda intihar edişini anlatıyordu. Seress, elbette bu şarkıyı yazarken sonuçlarının ne olacağını tahmin bile edemizdi.

Şarkıyı besteledikten hemen sonra sevdiği kadın şarkıyı dinler dinlemez, bir şişe zehir içip hayatına son verdiğinde arkasında iki kelimelik bir not bırakmıştı : Gloomy Sunday.

Bu olayla sarsılan Seress, şarkısında anlattığı umutsuzluğu artık iyice derinden hissetmeye başlamıştı. Yazdığı sözlerin umutsuz olduğunu düşünen plak şirketleri, Rezso Seress'i defalarca kapılarından geri çevirdi. Ama Seress şarkısına güveniyordu. Gloomy Sunday, 1936 yılında Hal Kemp Orkestrası tarafından çalınmasıyla, bütün Avrupa'da popüler olmaya başladı.

Şarkının popülaritesi yayılmaya başlarken, 1936 yılının Şubat ayında Budapeşte polisi, ismi Joseph Keller olan bir ayakkabı tamircisinin intihar etmiş cesedini buldu. Şakağının ortasına ateş ederek kendini öldüren Keller, geriy Gloomy Sunday Şarkısının sözlerinden oluşan bir not bırakmıştı. Bu olay gelecek olayların fitili niteliğindeydi. Bu intiharın üzerinden günler geçmeden bir gece kulübünde çingene orkestrası şarkıyı çalmaya başladığında, hızla dışarıya çıkan bir adam alnına ateş eterek intihar etti. Şarkı toplum üzerinde giderek etkisini arttırmaya başlamış ve Budapeşte Polis Teşkilatı şarkıyı yasaklama kararı almıştı. Özellikle Gloomy Sunday'in yasaklanmasının sebebi intihar edenlerin pikaplarında geriye bıraktıkları Gloomy Sunday plakları ve şarkının sözlerinin bulunduğu notlardı.

Ölümsüz şarkının yazası Rezso Seress Macar söz yazarı Lazsio Javor, şarkının hüznünü daha da derinleştirmek için Gloomy Sunday'i yeni sözlerle zenginleştirdi. 1941 yılında Amerika Birleşik Devletlerinde Bille Holiday, Gloomy Sunday'i seslendirdiğinde şarkı İngilizce sözlerle birlikte tüm dünyaya yayıldı. Avrupa kültür mozaiğini parçalara ayıran İkinci Dünya Savaşı sırasında, Gloomy Sunday, Polonya, Avusturya ve Macaristan radyolarında defalarca çalıyordu.

İntiharlar artmaya başlamıştı. Berlin'de bir ayakkabı tüccarı arkasında Gloomy Sunday notu bırakarak kendini asmıştı. New York'ta bir daktilo yazarı, kendisini gazla zehirleyerek öldürdüğünde pikabında Gloomy Sunday plağı bulundu. İntihar edenlere bakıldığında herhangi bir yaş sınırı yoktu. 82 yaşında bir adam, evinin camından kendini atarken, Gloomy Sunday çığlığı ile hayata veda etmişti. İntiharlarda yaş sınırı olmadığının en önemli kanıtı ise, 14 yaşındaki bir kızın sarsıcı intiharıydı. Küçük kız kendini boğarak öldürdüğünde cebinde "Macar İntihar Şarkısı" notu bulunmuştu. En şaşırtıcı intihar ise Roma'da yaşandı. Genç bir adam, yoksul bir dilencinin bu şarkıyı dinlediğini duyunca, bisikletini park etmiş, cebinde ne vrasa dilenciye verip bulunduğu yerdeki köprüden kendini derin sulara bırakarak intihar etmişti.

Gloomy Sunday'in yarattığı intihar dalgası öncelikle Macaristan olmak üzere bütün Avrupa'da ve dünyada olmak üzere etkisini göstermişti. Şarkının yazası Rezso Seress, bu şarkının etkisiyle intihar eden sevdiği kadını kaybetmişti. Üstelik Nazi toplama kampından sağ olaak kurtulmasına rağmen artık eski sağlığı yerinde değildi. Bir daha hiç bir zaman Gloomy Sunday gibi bir hit olabilecek şarkı çıkaramadı. Zaman içinde kaybetti özgüveni, umutsuzluğu ve yanlızlığı, Seress'i 1966 yılına kadar kovaladı. 1968'de Budapeşte'nin en yüksek binalarından birinin çatısından kendini aşağıya bırakarak intihar etti.

Gloomy Sunday, sözleri ve melodisi ile bir sihir yaratmıştı. Ardaan yıllar geçtikten sonra şarkının sözlerinde çeşitli değişiklikler yapıldı, kimi zaman filmleri çekildi, kimi zamanda bir çok dilde yeni versiyonları seslendirildi.

Şarkı etkisini yıllar geçse de kaybetmedi. 1941'de Billie Holiday, 1969'da Ray Charles, 1981'de Elvis Costella, 1996'da Sarah McLahclan ve 1999'da Björk gibi sanatçılar Gloomy Sunday'i yorumlayarak günümüze kadar yaşattılar. Ancakhiç birisi Billie Holiday'in ki gibi sarscı, melankolik ve ölücüm olamadı.

KASVETLİ PAZAR

Pazar kasvetli, saatlerim uykusuz

Sevgilim, beraber yaşadığım gölgeler sayısız

Küçük beyaz çiçekler seni uyandıramız ki,

Matemin kara arabasının seni götürdüğü yerde

Seni geri vermek meleklerin aklından geçmiyor.

Sana katılmak istersem kızarlar mı bana ?

Kasvetli Pazar,

Beraber geçirdiğim gölgelerde kasvetli Pazar

Ben ve yüreğim her şeyi bitirmeye karar verdik.

Çok geçmeden güller ve hüzünlü dualar gelecek biliyorum,

Bırak ağlamasınlar, sevinerek gideceğimi bilsinler,

Ölüm bir rüya değil, ölümde seni kucaklayacağım, ruhumun son nefesiyle seni kutsayacağım.

Düş,

Düş görüyordum,

Uyanıp seni buldum,

Kalbimin derinliklerinde sevgilim.

Sevgilim, ümidim rüyam peşine takılmaz,

Gönlüm seni ne çok istediğimi söylüyor

Kasvetli Pazar.......

Yararlanılan Kaynaklar: "Gloomy Sundays, A Study in Black" FINGERHUT, Michael, 19.05.1998"

"Gloomy Sunday" MIKKELSON, Barbara & David P. 23.05.2007

"The Voices From The List (Documentary Film) MAYHEW, Michael, Allentown Productions, 2004.

Derleyen : Sami Mert EĞİLMEZER

Billie Holiday, Gloomy Sunday.

http://www.dailymotion.com/video/xagu57_gloomy-sunday_music