Bir kağıt parçası ve Lozan...

LOZAN GÖRÜŞMELERİ "AVUÇ İÇİ KADAR BİR KAĞITLA" BAŞLADI...

Lozan Konfaransı Barış Kurulu'na seçilen İsmet Paşa, 3 Kasım 1922 günü Meclis'te yaptığı konuşmada, Konferans'ta delegelerin izleyeceği yolun, Yüce Meclis'in şimdiye kadar kabul ettiği antlaşmalar ve Misak-ı Milli doğrultusunda olacağı hususunda Meclis üyelerine güvence vermişti.(1)

Meclis'te tartşılan öneriler ve görüşler kaleme alınarak, Meclis Başkanı tarafından İsmet Paşa'ya verilmiştir.

Lozan'a İsmet Paşa ile birlikte ikinci delege olarak giden Dr.Rıza Nur, anılarında bu konu için şunları yazmaktadır;

"Bizde ne hazırlık var, ne dosya var; hiçbir şey yok. Lord Curzon gibi birtakım resmi diplomatlar burada. Hem, bunların mükemmel dosyaları vardı. Ne yapacağız!... Heyet-i Vekile, bize giderken bir içtimada(toplantıda.cd.) acuç içi kadar bir kağıda sığan bir talimat verdi..."(2)

Bu talimat, küçük bir direktif mahiyetinde idi...Lozan'da en önemli konuların çözümü konusunda bir "ana fikir"di adeta... Direktif içindeki iki nokta çok önemliydi. Bu iki nokta, Türk hükümeti'nin savaşı göze alabilecek kadar kesin kararlıydı.

Bunlardan biri, "Ermeni Yurdu"; diğeri de, "kapitülasyonlar"dı. Konferansta, Türkiye'den bir "Ermeni Yurdu" için toprak koparılmak istenirse, Ankara'dan talimat beklemeden görüşmeler derhal kesilecekti. "Kapitülasyonlar" konusunda da gerekirse görüşmelerin kesilebileceği ve savaşın göze alınabileceği belirtiliyordu.(3)

Görüyorsunuz, "avuç içi kadar bir kağıda" bir ülkenin geleceği sığdırılıyor...Şimdi bu belgeye, "bir kağıt parçası" denebilir mi? Görünürede öyle bile olsa...

İşte Lozan görüşmeleri, bu "avuç içi kadar bir kağıt parçası" ile başladı...

Demek istediğim odur ki; Tarihte küçücük bir kağıt parçasına yazılmış öyle şeyler vardır ki, yarattığı sonuç nedeniyle, bu küçük kağıt parçaları, tarih sayfalarına "iyi" ya da "kötü"; ama değerli belgeler olarak geçmiştir.

Benden hatırlatması; arif olan anlar...

CDENİZKENT

_______________ :

(1) TBMM Gizli Celse Zabıtları, Cilt-3(3-11-1922 tarihli oturum)
(2) Rıza Nur, Hayat ve Hatıratım, Cilt-3, 1968, ss.889-982
(3) Bilal N.Şimşir, Lozan Telgrafları-I(1922-1923), 1990, s.XIV