Bir Yazar: Elçin Efendiyev

Azerbaycan Edebiyatı’nın meşhur yazarı İlyas Efendiyev’in oğlu Elçin Efendiyev 13 Mayıs 1943 yılında Azerbaycan’ın Bakü kentinde dünyaya gözlerini açmıştır.

Azerbaycan Devlet Üniversitesi’nden mezun olan Efendiyev, 1968 yılında Sovyet Yazarlar Birliği’ne üye oldu. Azerbaycan dışında yaşayan Azerbaycanlılarla kültürel ilişkileri yürüten Vatan Cemiyeti başkanı oldu. 1993 yılından beri Azerbaycan hükümetinde Başbakan Yardımcılığı yapmaktadır.

Efendiyev, eserlerinde insan hayatından esinlenmiştir. Toplumun yaşantısını konu alan eserleri o dönemin yaşam şartlarına, insanların nasıl yaşadığına ışık tutmaktadır.

İlk hikayesi 1959’da yayınlanan Efendiyev’in eserleri Rusça, Almanca, İngilizce, Fransızca, Macarca, Arapça, İspanyolca, Farsça ve Türkçe başta olmak üzere birçok dile çevrilmiştir.

Ülkemizde Efendiyev’in toplam 12 kitabı basılmıştır. Hikayelerinin birçoğu tiyatroya uyarlanarak Ankara, Erzurum ve Konya Devlet Tiyatroları’nda sergilenmiştir.

Elçin Efendiyev’in ülkemizde en çok bilinen eseri Ölüm Hükmü’dür. Bu belgesel niteliğindeki eser Türkçe’ye ilk defa 1989 yılında çevrilmiştir. Roman, birbirinden bağımsız gibi görünen ama aslında görünmez bir zincirle birbirine bağlı olan 18 hikayeden oluşmaktadır. Romanın asıl konusu Sovyetler döneminde Azerbaycan Türklerinin uğradığı zulüm ve büyük haksızlıklardır.

‘’Ölüm Hükmü’’ Azerbaycan’da Sovyet egemenliğinin en canlı ve en etkili sunumlarından biridir. 1984 - 1989 yılları arasında kaleme alınmıştır. Ayrıca eserde Sovyetler döneminde yaşanan toplumsal ve siyasi olaylar kurgu ile birleştirilerek genç okurlara sunulmuştur.

Romanın asıl kahramanı olan Murat Yıldırım isimli öğrencinin rahmetli olan ev sahibesine mezar arayışını başarılı bir şekilde okuyucuya aktaran Yazar, aynı zamanda hikayelerinde Stalin döneminden Brejnev’in son günlerine kadar uzanan bir zaman dilimini okuyucuya aktarır.

Edebiyat araştırmacılarının üzerinde en çok yoğunlaştığı hikaye ‘’Stalin’in Ölümü’’dür. Hikayede Stalin’in sürgüne gönderdiği toplulukların Stalin’in ölmesinin ardından nasıl yasa boğuldukları konusu işlenmiştir.

‘’Mahmut ile Meryem’’ eseri ilk olarak 1982 yılında tefrika olarak yayınlanmış, 1984 yılında kitaba çevrilmiştir. Roman, edebiyatta yeniden yazma özelliği kullanılarak yazılmıştır. Başka bir deyişle, bu eser ‘’Kerem ile Aslı’’nın yeniden yazılmış bir versiyonudur. ‘’Kerem ile Aslı’’ eserine sadık kalan Efendiyev, eserine fantastik özellikler eklemekten de çekinmemiştir.

‘’Kafa’’ romanı Elçin Efendiyev’in postmodern tarzda yazılmış ilk romanıdır. Klasik roman türünde ünlenmiş yazarın hiç çekinmeden postmodern romana yönelebilmesi, onun cesaretinin kanıtı niteliğindedir.

Romanda, 1800’lü yıllarda Azerbaycan’da meydana gelen olaylar anlatılır. Yazarın bu olayları farklı bir bakış açısından anlatabilmesi yazarın ne kadar başarılı olduğunu gösterir.

Romanın temel konusu Sisanov’un biri tarafından öldürülmesi, başının kesilerek Fethali Şah’a gönderilmesidir fakat olayların yayılışı, romanın tuhaf bir kurguya sahip olmasına neden olmuştur.

Yazarın başka bir romanı da ‘’Ak Deve’’dir. Romanda İkinci Dünya Savaşı sırasında Bakü’deki bir mahallede yaşayan insanların dramı konu alınmıştır. Geleneksel hayatını sürdüren ama aynı zamanda Sovyet dönemi yaşamına ayak uydurmaya çalışan mahallelilerin durumu içler acısıdır.

Eserde folklorik özellikler başarıyla kullanılmıştır. ‘’Ak Deve’’ efsanesinden yararlanılmış, ayrıca eserde çocuk oyunlarına ve tekerlemelere bolca yer verilmiştir.

Efendiyev’in ‘’Kırk Ambar’’ isimli eseri 2010 yılında Türkiye’de basılmıştır ve yazarın zihninin bir aynası gibidir. İlk bakışta bir bütünlük oluşturamadığı düşünülen hikayelerden oluşur.

2003 yılında basılan ‘’Sarı Gelin’’ romanı on hikayeden ibarettir. Yazar, bu eseri -edebi bir deyimle- olgunluk döneminde kaleme almıştır.

‘’Gümüş Beyazı Karavan’’ isimli eser 2006 yılında İstanbul’da basılmıştır.

Yazarın ‘’Şuşa Dağlarını Kan Bürüdü’’ isminde, çeşitli hikayelerden oluşan; 1997 yılında Türkiye’de basılmış bir romanı vardır.

Efendiyev’in henüz Türkiye’de basılmamış eserleri de bulunmaktadır. Bu eserlerden bir tanesi de ‘’Baş’’ isimli romandır. Yazar, 2015 yılında kaleme aldığı bu romanı babası İlyas Efendiyev’e ithaf etmiştir. Ayrıca ‘’Bülbül Nağılı’’ ve ‘’Beş dakika ve Ebediyet’’ isimli, Türkiye’de basılmamış iki romanı daha bulunmaktadır.