Biyomedikal bitkiler – XII, Reyhan (Ocimum Basilicum)

BİR TUTAM GÜZEL KOKU+ BİR SAKSI TEVAZU+ BİR TUTAM BAHARAT+ BİR TUTAM İLAÇ= REYHAN

Kendimi bildim bileli tanıdığım, yanından geçerken her defasında elimi uzatıp kokusunu duymaktan mutlu olduğum bir çiçek fesleğen ya da reyhan.

Hemen hemen her evde bulunan, hiç kapris yapmayan, evde pişen her reçele koku vermesi için konulan reyhan, benim için çok farklı bir yere sahip bir bitki.

İnsanın çocukluğu kadar sade, mutluluk veren, bir o kadar da olduğu yere değer katan bir bitki.

Fesleğen (Ocimum basilicum), ballıbabagiller (Lamiaceae) familyasından, tek yıllık ve genellikle ılıman bölgelerde yetişen bir bitki türüdür.

Yemeklerde baharat olarak kullanılmak üzere tarımı yapılan fesleğenin kökeni Asya'nın dönenceler arasında kalan bölgelerine dayansa da, günümüzde yeryüzünün öteki ılıman bölgelerine de yayılmıştır.

Ülkemizin hemen hemen tamamında bilinir, çok sevilir ve yetiştirilir.

Fesleğen, genellikle tıpta ve aynı zamanda yemeklik maksadıyla baharat olarak kullanılır.

MORFOLOJİK ÖZELLİKLERİ

Farklı büyüklüklerde, birkaç değişik şekli vardır. Kıvrık yapraklıdır ve çiçeklerinin kısa iğneleri vardır, kısa yapraklıdır ve kokusu rezeneye benzer.

Yetişkin fesleğenlerin boyları genellikle 20 ile 60 cm arasında değişir. Renkleri açık yeşilden koyu yeşile, hatta koyu bir mora kadar değişen yaprakları yumuşak olup, 1-5 cm arasında uzunlukta ve 1-3 cm arasında genişlikte olabilir.

Soğuğa karşı çok duyarlı olan fesleğen bitkisi, sıcak ve kuru ortamları sever.

Bileşiminde, Linalool,  Methylchavicol içerikli eterli uçucu yağ, Cineol, tanen ve flavonlar bulunur.

……………………………

FESLEĞENİN KULLANIM ALANLARI

BAHARAT OLARAK GIDA SANAYİSİNDE KULLANIMI

Hem taze, hem de kurutularak kullanılan fesleğen, pişirilerek ya da çiğ yenilen yemeklerde yaygın olarak kullanılır. Kendisi pişirildiğinde tadını çabuk yitirdiği için, genellikle yemeklere son anda katılır.

Baharat olarak kullanımı çok yaygın olup genellikle kurutularak tüketilir.

Toplama/kurutma:

Kurutulmuş fesleğen

Bitkinin kullanılan kısımlari, tâze çiçekli dallari ve tohumlarıdır. Uçucu yağ taşımaktadır. Bu yağ içinde estragol, linalol, cineol ve pinen vardır.

Çiçeklenme aşamasında yapraklar ve çiçekli bölümler toplanarak, gölge ve havadar bir yerde kurumaya bırakılır.

Daha sonra çok inceltilmeden elle ufalanır ve hava almayan kaplarda saklanır.

Ama saksıda yetiştirilen bitkinin taze yaprakları her zaman kullanılabilir.

Türk mutfağında et yemeklerinde, salatalarda, soslarda ve çorbalarda baharat olarak yaygın bir şekilde kullanılan fesleğen, öteki Akdeniz ülkelerinin ve kökeninin dayandığı güney, güneydoğu Asya ülkelerinin (özellikle de Tayland) yemeklerinde de önemli yer tutar.

Fesleğenin lezzetli bir baharat olarak her mutfakta bulunması gereği daima anımsanmalıdır.

TIBBI AMAÇLI KULLANIMI

Fesleğen öncelikle sindirim sistemini ve sinir sistemini olumlu etkiler; şişkinlik, mide krampı ve sindirim problemleri kullanım alanıdır. Mide bulantısını yatıştırır ve bağırsak parazitlerini öldürebilir.

Yatıştırıcı etkisi sayesinde, sinirlilik, depresyon, gerginlik ve uykusuzluk durumlarında yardımcı olur. Epilepsi, migren ve boğmacaya karşı da denenmelidir.

Geleneksel olarak, anne sütünü arttırmada kullanılır.

Bitki özsuyu, sinek ve böcek ısırıklarının tedavisinde doğrudan ısırılan bölgeye sürülerek kullanılır. Fesleğen ayrıca antibakteriyel özelliğe de sahiptir.

………………………

FESLEĞENİN DİĞER KULLANIM ALANLARI

Fesleğen bitkisi, bir yerli Anadolu bitkisi değildir. Anavatanı olan İran dolaylarından gelmiştir. Akşamları açıkta yenilen yemeklerde masaların fesleğen ile süslenmesi, bebeklerin yanına fesleğen konulması, yaz aylarında evlerin açık camlarının önünde fesleğen saksılarının olmasının sebebi fesleğenin yaydığı güzel kokunun yanında sinekleri kovucu özelliği olmasıdır.

Her zaman, her bulunduğu yeri güzelleştiren, hatta kız çocuklarına isim olarak verilen reyhan bitkisi güzel kokusu ile insan psikolojisine de iyi gelir.

Eviniz de bie saksılık yer varsa, mutlaka bir reyhanınız olsun derim ne kadar iyi arkadaş olduğunu görünce bana hak vereceğinize de eminim.

Sağlıklı olun, mutlu kalın efendim.

Saygılarımla..

Prof. Dr. Nazan Apaydın Demir

29.07.14

Muğla