Burası Turkey !.. Yani hindi ülkesi mi ?

Ülkemizin adına, uluslararası lisanda, İngilizce’den Türkçe karşılığı Hindi anlamına gelen Turkey denmesini yıllardır hiç içimize sindiremememişizdir. Yıllardan beri de ne hikmetse, enteresan bir tartışma ortamı yaratılır durup dururken. Hatırlayan bilecektir, hatta geçtiğimiz yıllarda bazı kampanyalar bile yapıldı. Neydi bu kampanya, “efendim bize Turkey değil de Turkiye desinler” kampanyasıydı. Özellikle yurtdışına gönderilen paket ve kolilerin üzerine “From Turkiye” yada “Made in Turkiye” gibi etiketler bile yapıştırılmıştı. Ama komediye bakın ki, tüm dünya ülkemizin adını Turkey diye bilip, telaffuz ederken ve birileri de bunu değiştirmeye çalışırken, devletten bu konuda en ufak bir girişim bile görülmedi. Aslında Devlet kurumlarının böyle bir talebi bile yok. İstese yapamazlar mı ? Pekala yapılabilir. Ama bugün, ülkemin bir numaralı tanıtım gücü olan turizm tanıtımlarında bile Turkey ibaresi geçmiyor mu ? Siz nasıl yıkacaksınız bu tabuyu ? Sonra, çok ta rahatsız etmemeli. Tamam Turkey yerine Turkiye daha hoş geliyor kulağımıza ve de bize hindi gibi algılanmak hoşumuza gitmiyor ama adamlar Habeşistan’a da Etiyopya diyorlar. Onlar rahatsız oluyorlar mıdır acaba ? Bilmem, bir Habeşistanlı bulup sormak lazım !..

Neyse, şaka bir yana; ülkemize neden bu ismin verildiğini biliyor musunuz ? Bu konuda her kafadan bir ses çıkıyor, kitaplarda, orada burada farklı bilgiler yer alıyor. Hangisi doğruysa bunu doğrulatmak ve açıklamak tarihçilerin ve de dil bilimcilerin işi. Benim buldum bilgi de –ki bu bilgi yurt dışı kaynaklı bir bilgidir. Sonradan Türkçe kaynaklarda da dolaşmaya başlamış olduğunu öğrendim- biraz karışık olsa da bu ismin nereden geldiği hakkında şöyle bilgiler var.

Avrupalılar bize Turkey, yani hindi ismini hakaret olsun diye söylememişler. Daha hindi kuşunun varlığı bilinmiyorken dahi, İngilizler bize Turkey diyormuş. Hindi kuşu keşfedilip, bilinince de ana vatanının Türkiye olduğunu sandıklarından, Türk kuşu manasına gelen Turkey demişler. İngilizler kısaltmaları severler ya, sanırım aynı oyunu burada oynamışlar, “Turkey Bird “ yerine Turkey demişler. Bana da komik geldi ama böyle bir bilgi var. Biraz detaylandıralım.

Daha bugünkü Amerika keşfedilmemişken, gezginler okyanus ötesinde her keşfettikleri yere Amerika demişler. Sıralamasını tam bilmiyorum ama Peru’yu keşfetmişler, Amerika demişler, Hindistan’ı keşfetmişler Amerika demişler. Bu kuşların da o zamanlar Amerika zannettiğimiz bugünkü Hindistan’dan geldiğini zannettiğimiz için biz de hindi diyormuşuz. Ama işin ilginç tarafı, Hindistan da hindi kuşu yok o zamanlar. Birileri uydurmuş biz de hindi demişiz. Acaba Hindistanlılar alınıyor mudur, ülkelerine hindi ülkesi dediğimiz için ? Bence hayır. Bu yalnızca tarihin bir cilvesi olsa gerek.

Fransızların “konuşan kuş” da dedikleri hindi’ye neden kendilerine göre Doğu’da hatta Asya’da olan bir ülkenin adı olan Turkey denildiğinin hikayesi nasıl acaba ? Efendim hikaye muhtelif !. Hindi’nin asıl vatanı Amerika’dır. Bu kuşun ilk keşfi, yeni dünya olarak görülen Amerika’ya göçle gelen İngilizler tarafından tesadüfen bulunmuş. Uçsuz bucaksız
topraklarda açlıktan ölmek üzereyken tesadüfen bulunan ve pişirilip yenen bu kuşun etinin çok lezzetli olduğu o zaman fark edilmiş. Tavukgiller familyasından olan bu kuş, daha sonra 17. yüzyıl civarlarında, kuzey Afrika üzerinden Anadolu’ya, oradan da Avrupa’ya getirilmiş. Bu bir alt bilgi. Fakat çok ilginçtir. Bir başka bilgide de şöyle diyor. Aslında, bugün bizim hindi dediğimiz kuş henüz keşfedilmemişken, Türklerin anayurdu olan Anadolu’da o
zamanlar eti çok lezzetli olan “ Çulluk “ diye bir kuşun etinin yendiğini gören, ülkemize gelen Avrupalı gezginler yada tüccarlar bu kuşun etini çok beğenmişler ve daha sonra Avrupa’ya götürmüşler ve adına Türk kuşu manasına Turkey demişler, hatta Amerika’ya gidenler, orada yaşayan bugün bizim hindi dediğimiz kuşları Çulluk kuşuna benzettiklerinden Türk kuşu manasına Turkey demişler. Aslında kimsenin bize hindi dediği yok anlayacağınız.

Gördüğünüz gibi, anayurdu Orta Amerika olan bu kuşun adının ne Hindistan ile bir ilgisi var, ne de bize hindi diyorlar. Hatta ortada bir yanlış anlama var. Fransızlar, bu kuşla ilk karşılaştıklarında, ona kendi dillerinde “poulet d'Inde” yani “Hint tavuğu “ adını vermişler, çünkü yukarıda da anlattığım gibi, o zamanlar herkes Yeni Dünya'nın Doğu Asya yada Hindistan olduğunu sanırmış. Bu ad Fransızca'da kısalıp "dinde"ye dönmüş, biz de bu sözcüğü hindi olarak Türkçe’ye
almışız. Nasıl bir çevirmeyse bu !..

Hindi kelimesinin çıkışını hallettik sanırım. Peki ama, Turkey sözcüğü nereden geliyor ? Aslında, bu kelimenin çıkışı tarihi 16.yy (1541) olarak biliniyor. Bu sözcüğün öyküsü de aslında yine bir başka kümes hayvanı ile başlamış: Beç tavuğu (Numida meleagris) olarak bilinen kuş türü o zamanlar, Madagaskar'dan Avrupa'ya Türkiye yoluyla ulaşıyormuş ve Türkiye’li olarak adlandırılan yakın doğulu tüccarlar tarafından dağıtılıyormuş. İşte bu nedenle İngilizler beç tavuğuna Turkey demişler. Gerçek hindi ise (Meleagris gallopavo) Orta Amerika kökenli. İlk kez Aztekler tarafından evcilleştirilmiş ve işgalci İspanyollar tarafından 1523'te İspanya'ya getirilmiş, daha sonra Kuzey Afrika ve Türkiye üzerinden Avrupa'ya yayılmış. Bu tarihte, Kuzey Afrika Osmanlı egemenliğinde olduğu içinde, bu kuş
bizim malımız olmuş. Yani adı Turkey (Türk kuşu) olmuş. Tarihin 1555’i gösterdiği yıllarda, İngilizler bu kuşu beç tavuğunun bir türü sanmışlar ve ona da aynı adı vermişler. Bu da başka bir hikaye ama daha inanılır galiba !.

Bu saptamaya şunu eklemek lazım. Aslında bizim ülkemize hindi denmemiş yani bir kuşun adı yada bazılarının çevirdiği gibi hindilerin ülkesi manasında Turkey denmemiş. Aksine ülkemizin ismi bir kuşa verilmiş. Sevinebilirz yani !.

Peki Türk ve Turkiye adı nereden geliyor derseniz, işte ona da bir dipnot : MÖ 2. yüzyılda Altay Dağları'nın güneyinde yaşayan kavimlere Çinliler Tu-kin adını vermişler. Aynı ad, Pers dilinde Turk olarak görüyor. Daha sonra, bu adı, Bizanslılar Tourkas haline getiriyorlar. Sözcüğün macerası Orta Latince'de Turcus =Turkus olarak devam ediyor ve 14. yy’da (1300 civarında) Turc (Törk) olarak İngilizce'ye geçiyor. Türkiye anlamına gelen Turkey sözcüğünün tarihi ise Türkiye Cumhuriyeti'nden çok daha eski. Bu ad, Orta Latince’deki Turchia (Turkiya) sözcüğünden geliyor; ortaya çıkışı 14. yüzyılın ikinci yarısı (yani Osmanlı İmparatorluğunun kurulduğu yüzyıl), bu adı Haçlılar Anadolu'ya taşımış.

Özet itibari ile, Avrupalıların ülkemizi kendi dillerinde hindi anlamına gelen Turkey sözcüğü ile adlandırmalarının arkasında, yüzyıllar önce bu ülkeyi ve burada yaşayanları aşağılamak gibi bir düşünceleri yoktu herhalde. Böyle düşünmeye de cesaret edemezlerdi herhalde !. Zira “yedi düvele hakim bir Osmanlı Devleti vardı o zaman. Bugünkü Türkiye değil. Ama bugünkü Türkiye’yi aşağılamak, küçük düşürmek için, herkes birbiri ile yarışıyor. İnanmıyor musunuz, o zaman AHIM davalarına bakın anlarsınız.

Ne kadar garip değil mi ? Bir kısım insan adımız hindi olmasın diye uğraşıyor, bir kısım insan AHIM'de Türkiye'yi rezil ediyor, küçük düşürüyor.

Kim hindi olmayı hak ediyor sizce ?

../..