Çağları değiştiren yazılar/ İrade

İradenin bilinen tanımları beni tatmin/ikna etmediği için bu yazıyı yazıyorum.

Mevcut tanımlara göre irade her safhada kontrol edilebilir görülüyor. Dahası bir uygulama planı gibi projelendirilebilir. E öyleyse kontrol edelim; niye irade bataklıklarında sürünüyoruz?

Buradan iradenin bir işi/görevi yapma yöntemi değil kendisinin de iş/görev olduğu ortaya çıkıyor. Yani iradenin yerine getirilmesi için de iradeye ihtiyacımız var.

İnsanlar şunu kendilerine sormalılar: Aklımız var; bu aklın emrettiklerini yerine getirme gücümüz de var. Aklın emrettiği bu şeyler bizim isteğimiz/ihtiyacımız ve biz bunları yaparsak mutlu olacağız. E o halde neden yapamıyoruz? Bir şeyi yapma/başarabilme gücünüz varsa yetersizlikten değil domuzluktan bahsedilebilir.

Öyle değil işte. Kişiler bir kere iradelerini kullanamıyorlar. Çünkü bunun bedeli var; sıkıntı, zorluk, bazı şeylerden ferağat etme… Bu da hayatı sevimsiz yapıyor. İrade bir disiplin, nehir istediğiniz gibi akacak, belki de hiç akmayacak. Oysa gönül akmasını istiyor.

İradeli olmak son derece sevimsiz, insanları mutsuz ediyor. Üstelik hayatta bazı şeyleri elde edebilmemiz için iradeye ihtiyacımız varmış. Ama gerçekten bu doğru mu? Dahası sağlıklı bir yol mu? İrade “Yapmak istesen bile yapmayacaksın” demek. Yapmak isteyip de yapmamak nedir Allah aşkına! Düşünceyi sınırla. Duygulara gem vur. İstekleri ertele ya da yok say; ! İnsanı kontrol ettiğin zaman ortaya bir salak çıkar.

Sakın irade bizim uydurduğumuz bir şey olmasın?

Sigarayı bırakmak için irademizi kullanacağız. Yani nikotinin etkisi vücudumuzdan silininceye kadar kendimizi baskı altında tutacağız. Ki bunun da garantisi yok. Oysa bilinir ki bir şeyden kurtulmanın en sağlıklı yolu onu unutturacak başka bir şey ikame etmektir. Yani siz sigarayı bırakmak için kendinizi baskılamayacak sigarayı aklınıza getirmeyecek, onu düşünmeye dahi fırsat bırakmayacak şeyler yapacaksınız. Buna rağmen bırakamıyorsanız zaten tıbbi tedavi gerekir.

Her olayda irademizi kullanmak için kendimize yaptığımız baskı/zorlama hem bizi mutsuz eder hem de bedensel ve ruhsal sağlık sorunları meydana getirir. Ayrıca iradeli davranmak uğruna kendimizi parçalayıp çabaladıktan sonra bir de başaramazsak tablo daha da kötüleşir.

Akıllı insanlar iradeye ihtiyaç duymazlar. İrade istemediğiniz bir yöntemdir, akıllı insan kendini de mutlu eden yöntemler kullanır. İstediğiniz şey değildir ama ihtiyaçtır, sizin için gereklidir; bir işi bitirmeniz lazım. İradenizi kullanarak çalışmaya başlarsınız. Sonucu elde etmek için kendinizi yer bitirirsiniz. Oysa akıllı insan neleri isediğini bilir ve istediği şeyleri elde etmek için çalışır ki bunun için de zaten iradeli olmaya gerek yoktur. İşine âşık bir ressam kendini niye zorlasın ki, o işi yapmaktan zevk alır.

Size tuhaf gelecek ama irade dediğimiz şey belki de aslında geri kalmış ülke insanlarına özgü bir şey. Çünkü modern insan sorunlarını çözmüştür zaten, ta Kaf Dağının ardından alıp gelmesi gereken bir şey yoktur. Genç yaşta kanser oluruz irade göster, çocuğumuz işsizdir sabırlı ol, yavrumuza araba çarpar acıya dayan, fakiriz yoksulluğa katlan… Yaşamımızda ne kadar çok irade göstermemiz gereken durum varsa sorunlarımız o kadar fazladır.

İrade zor bir disiplin; bu nedenle insanlara irade eğitimi verilmeli. Tabii ki irade illa da olması gereken bir şey değil. Bir gün bütün sorunlarımızı çözüp sadece istediğimiz şeyleri yapmaya başladığımızda iradeye ihtiyaç duymayacağız.

Bu arada bazıları daha iradeli diye bir şey yok. Mutsuz olmayı göze alabilirseniz her konuda sonuna kadar irade gösterebilirsiniz. Her insanda istemediği bir şeyi ölünceye kadar yapma (ya da tersi istediği şeyi yapmama) gücü/kapasitesi vardır. Zaten insanlara istediklerini (kendilerinin istediklerini) yaptıranlar da insanların bu özelliğini kullanırlar. Örneğin bir kişi sağlık sorunu yoksa ölünceye kadar her gün oruç tutabilir. Bu şekilde insanların irade disiplini altına sokulmaları işkencedir.

İrade karar vermek ve seçim anlamına da geliyormuş. Mevcutta insanların kararlarının ve seçimlerinin yarısı yanlış olduğuna göre biz bu konularda irademize başvurmayalım isterseniz. Aklımızın doğru bulduğu kararı verelim, canımızın istediğini seçelim.