Çocuğumuzun davranış Problemlerinde biz ebeveynlerin davranış tazlarının etkisi

Bu makalenin amacı ebeveynlere daha fazla suçluluk vermek değil. Amaç ebeveynlere çocuklarına nasıl daha iyi davranılabileceğini göstermeye yardım etmektir.

Birçok çocuk çoğu zaman ebeveynler için  yıkıcı ve uğraştırıcıdır. Bu çocukluğun normal bir parçasıdır. Ebeveyn olarak işimiz onlara kontrolü öğretmektir. Bunu nasıl yapabiliriz?  Takip edilmesi gereken uygun kurallara sahipsek çocuklar doğru şeyleri yaptığı zaman onları övelim ve yapmadıkları zaman da yanlış davranışlarını yönetelim. Çocuklarımıza bağırmak etkili olmayan bir ebeveyn tekniğidir. Böyle yapmak çocuğunuzun gelişim düzeyine uymayan kurallara (örneğin iki yaşındaki bir çocuğa 10 dakika oturmasını beklemek gibi) sahip olmak demektir. Araştırmalar göstermiştir ki otoriteryen ebeveyn tarzı çocuklar için daha büyük davranışsal ve duygusal problemler getirdiğini göstermiştir.  Akılda tutulması gereken hoşgörülü ebeveyn tarzının, yani çok az kurallara sahip ve nadiren çocuklara disiplin uygulayan ebeveyn tarzı, da problemlere yol açtığıdır. Bunun yerine katı ama esnek bir ebeveyn biçimi olarak nitelendirilen açıklayıcı otoriter ebeveyn tarzını amaçlayın. Bazen “demokratik ya da yetkili” olarak adlandırılan bu ebeveyn tarzı çocuk-merkezli bir yaklaşımı içerir.

Bu ebeveynler çocukları ile sevgi ve korumacı ilişkiye sahip olduğuna inanırlar. Bu ebeveynler çocuklarını dinlerler, bağımsız hareket etmeyi cesaretlendirirler. Çocukların davranışı üzerinde sınırlamalar, sonuçlar ve bekleyişler koyarlar. Sıcaklık ifade ederler. Çocuklarına fikirlerini açıklamaya izin verirler. Çocuklara seçenekleri tartışma konusunda cesaret verirler. Adil ve tutarlı disiplin uygularlar. Bu tarz ebeveyn tarzına sahip olanlar çocuklarından bağımsız biçimde hareket etmesini ve akıl yürütmelerini isterler fakat üstelik bu kişiler çocukları konusunda yüksek bekleyişlere sahiptirler. Çocuklar bu kuralları bozduklarında adil ve tutarlı biçimde disipline edilirler. Otoriter-açıklayıcı ebeveynler üstelik esnektirler. Eğer cezayı hafifletici sebepler varsa çocuklarına ne olduğunu açıklamaya izin verirler ve tepkilerini ona göre belirler. Tüm uzmanların hem fikir olduğu, genellikle otoriter-açıklayıcı ebeveyn tarzının en iyi ebeveyn yaklaşımı olduğudur.  Bu tarz ebeveynler ile büyüyen çocuklar daha yetenekli, mutlu ve başarılı olma eğilimindedirler.

Otoriter-açıklayıcı ebeveynlerin çocukları 

Daha mutlu bir yapıya sahip olma eğilimindedirler

İyi bir duygusal kontrol ve düzene sahiptirler.

İyi sosyal beceriler geliştirirler

Yeni beceriler öğrenme yetenekleri konusunda öz-güvenleri tam olur.

Açıklayıcı-otoriter ebeveynler çocuklarını dinlerler ve çocuklarına davranışlarını değiştirecek iyi düşüncelere izin verirler.  Bu ebeveynler bir hata yaptıklarında çocuklarında özür dilemekten korkmazlar. Onlar iyi rol modeldirler.

Bu nedenle tüm bunlar uygun mizaçlı bir çocuğu sahipseniz iyidir. Mizaç ya da temel karakter genellikle biyolojik ya da genetik olarak gelen kişiliğin bir yansımasına karşılık gelir. Örneğin “enerji düzeyi”, bazı çocukların diğerlerine göre daha aktif olması anlamında, genetik olabilir. Uğraştırıcı ya da zor mizaçlı çocuklar ebeveyn için son derece sıkıntılı bir durumdur. Bunların ebeveynleri sürekli olarak otoriter-açıklayıcı ebeveyn uygulamaları kullanmayı bırakıp daha otoriteryen yaklaşıma başvurmaktadırlar.  Bu çocuklar daha büyük davranış problemleri ile sonuçlanacak şekilde sert ve inatçı olurlar ve ebeveynleri ile iyi geçinmezler. Bu sonuçlar ebeveyn tarzının çocuklarda davranış sorunlarına yol açabileceğini göstermektedir. Fakat araştırmalar cinsiyetlerine göre çocukların agresif ebeveyn tarzına farklı biçimde tepki verebileceğini göstermektedir.

Son araştırmalar anneleri saldırgan olan kız çocukların saldırgan olma eğilimlerinin daha yüksek olduğunu babaları saldırgan olan erkek çocukların saldırgan olma eğilimlerinin daha fazla olduğunu gösterdi. Bu kız ve erkek çocukların anne ve babaları tarafından saldırgan bir biçimde büyütülmelerine farklı biçimde tepki verdiklerini göstermeleri açısından oldukça önemli bulgulardır. Bazı araştırmacılar kızların babalarının agresif biçimde davrandıklarını gördükleri zaman, bir babanın görevi onları korumak olduğunu düşünebildiklerinden, agresif biçimde tepki verdiklerini dile getirmişlerdir.

Yukardaki sonuçlar çocukların davranışsal uyumunu etkilemede ebeveyn mizacının da etkili bir faktör olduğunu göstermektedir. Bu şöyle bir sonucu doğurmaktadır: temel olarak agresif çocuklar agresif ebeveynlere sahiptirler.

Bu noktada ebeveyn olarak ne yapabiliriz? İlk olarak kendi kendimizi bilmeliyiz. Kendi mizacımızı ve kişiliğimizi anlama mecburiyetindeyiz. Bu bize ebeveynlerimiz tarafından nasıl büyütüldüğümüzü ve disipline edildiğimizi anlamaya yardım eder. Bu bize aynı zamanda neyin doğru yapıldığını ve takdir ettiğimizi ve neyin yanlış olduğunu ve tekrarlanmaması gerektiğini gösterir.

KLİNİK PSİKOLOG FİLİZ YAKMAZ BASILGAN