Çölleşme ile Mücadele ve COP 12

Geçtiğimiz günlerde Ankara’da tarihimizin en büyük utancı ve yüz karası olan 100’e yakın insanımızın katledildiği gün yaşamıştır. Böylesi güvenlik zafiyetinin ve çaresizliğinin olduğu, yetkililerin sorumluluktan kaçtığı ve anlamsız demeçler vererek kimseyi inandıramadığı günlerde Ankara önemli bir olaya sahiplik ediyordu. Bir tarafta insanlar bir hiç uğruna katledilirken, bir tarafta da dünyanın her tarafından ülkemize gelen uzmanlar, bilim adamları ve devlet temsilcileri dünyayı tehdit eden iklim değişikliğine karşı uluslararası kuruluşlar ve anlaşmalar çerçevesinde çözümler arıyorlardı.

İklim değişikliğinin en belirgin tehlikelerinden biri olan çölleşme ve mücadele konusu en üst düzeyde ele alınıyordu. Kaybettiğimiz insanların acısını yaşarken, ülkemizde gerçekleştirilen COP 12 Çölleşme ile Mücadele Konferansı ülke gündemindeki yerini tam anlamıyla bulamadı. Ama dünyanın hızla bir çölleşme ile milyonları etkileyecek ve savaşlara ve göçlere neden olacak gelişmeler büyük güçlerin gelecek planlarında yerini çoktan aldı. İşbirlikçiler ve insanlık düşmanları bu oyunda yerlerini aldılar. Ülkelerin toprak bütünlüğü ile oynamaya başladılar.

Çölleşme nedir diye bir soru sorulduğunda; çölleşme kurak, yarı-kurak ve yarı nemli alanlarda, iklim değişiklikleri ve insan faaliyetleri de dâhil arazilerdeki fiziksel, kimyasal, biyolojik, siyasi, kültürel, ekonomik ve gibi nedenlerden kaynaklanan bozulma diye açıklanmaktadır. Günümüzde bu alanlar dünyadaki arazilerin büyük bir bölümünü kaplamaktadır. Büyük bir kesiminde yaşam alanı ve geçim kaynağını oluşturmaktadırlar. Öyle ki 4 milyar hektardan fazla arazi çölleşme tehdidi altında ve 250 milyondan fazla insan doğrudan çölleşme ve kuraklıktan olumsuz etkilenmekte etkilenmektedir. Bunun yanında 110’dan fazla ülkede yaşayan yaklaşık 1,2 milyar insan çölleşme tehlikesi altında çözüm aramaktadır.

Tehlikeyi gören Birleşmiş Milletler üye ülkeleri ve dünyayı uyarmanın yanında harekete geçmeye, daha aktif çalışmaya çağırmıştır. Bu çerçevede 1992 yılında 108’i devlet başkanlığı düzeyinde 172 ülkenin katılımı ile Rio Zirvesi gerçekleştirilmiştir. Zirve’de dünyanın yol haritası olacak 3 sözleşme imzaya açılmıştır. Bunlar:  İklim Değişikliği Çerçeve Sözleşmesi (UNFCC), Biyolojik Çeşitlilik Sözleşmesi (UNCBD) ve Çölleşme ile Mücadele Sözleşmesidir. (UNCCD)

Birleşmiş Milletler Çölleşme ile Mücadele Sözleşmesi (UNCCD) 1994 yılında Paris’te kabul edilmiş, 115 ülkenin imzası ile 1996’da yürürlüğe girmiştir. Bu güne kadar 195 ülke ve Avrupa Birliği sözleşmeye taraf olmuştur. Ülkemiz ise 1998 yılında sözleşmeye taraf olmuştur. Sözleşme; 40 maddeden oluşmakta, başta Afrika ülkelerindeki çölleşme sorunu olmak üzere küresel ölçekte sorunun tespiti ve çözüm yollarının bulunması için çalışmalar yürütmeyi öngörmekte ve ülkeleri 5 ayrı ek sınıf içinde ele almaktadır. Bunlar sırası ile Afrika Ülkeleri (EK-I),  Asya Ülkeleri (EK-II),  Latin Amerika ve Karayip Ülkeleri (EK-III), Kuzey Akdeniz Ülkeleri (EK-IV) ve Orta ve Güney Avrupa Ülkeleri (EK-V)

Türkiye, sözleşmeye taraf olduğu tarihten beri Arnavutluk, Hırvatistan, Kıbrıs (Kıbrıs Rum Kesimi), Yunanistan, Macaristan, İsrail, İtalya, Malta, Portekiz, İspanya ve Slovenya’nın yer aldığı “Kuzey Akdeniz Bölgesel Uygulama Grubu” çalışmalarında aktif olarak yer almaktadır. Diğer yandan BM Siyasi Bölge Grupları aşağıda yer almaktadır. Bu gruplar; Afrika Grubu,  Asya-Pasifik Grubu,  Doğu Avrupa Grubu, Latin Amerika ve Karayip Devletleri Grubu (GRULAC) ve Batı Avrupa Diğerleri Grubudur. (WEOG), Türkiye BM Siyasi Bölge Gruplarında Batı Avrupa ve Diğer Grubu (WEOG) içerisinde yer almaktadır. Ayrıca Ülkemiz, sadece topraklarının çölleşme ve diğer etkenler sebebiyle tahrip olma seviyelerine göre değil ekonomik gelişme seviyelerine göre de mesuliyetleri ve çeşitli mekanizmalardan yararlanma imkanları belirlenmektedir.

Birleşmiş Milletler Çölleşme ile Mücadele Sözleşmesinin ana karar alma ve yardımcı organları bulunmaktadır. Bunlar: Taraflar Konferansı (COP), Sözleşmenin Uygulamalarının Gözden Geçirilmesi Komitesi (CRIC),  Bilim ve Teknoloji Komitesi (CST),  Küresel Mekanizma (GM) ve sekretaryadır.

Taraflar Konferansı ise sözleşmenin en yüksek organı ve ana karar alma mekanizmasıdır ve sözleşmeye taraf ülke temsilcilerinin katılımı ile kararlar almaktadır. Sözleşmenin olan Taraflar Konferansı 1997 yılından 2001 yılına kadar (COP 1-COP 5) her yıl, daha sonra iki yılda bir düzenlenmiştir. COP 12 Konferansı bu kez Ankara’da 12-24 Ekim 2015 tarihleri arasında çalışmalar yapmak üzere toplanmıştır.

Ülkemiz Sözleşme sekretaryası tarafından Türkiye pek çok toplantıda çölleşme ile mücadelede lider ülke olarak ifade edilmektedir. Sözleşmenin hem ulusal hem de uluslararası seviyede uygulanması konusunda ülkemiz etkili rol almaktadır. Kuzey Akdeniz Bölgesel Koordinasyon Birimine yapacağımız ev sahipliği ise 12. Taraflar Konferansını daha önemli hale getirmiştir. COP 12' nin dönem başkanlığı İki yıl süre ile Türkiye tarafından yürütülecektir. Bu süre içinde Birleşmiş Milletler Çölleşme ile Mücadele Sözleşmesi (UNCCD) 10 Yıllık strateji Belgesi yenileyecektir. UNCCD'nin yeni stratejisi Türkiye'nin COP Başkanlığı döneminde yenilenmiş olacaktır.

Bu dönem ülkemizde çölleşmeden etkilenecek olan başta tarım ve ormancılık sektörü olmak üzere devlet ve devlet dışı kurum, kuruluşlar stratejilerini iyi belirlemelidir. Dünya deneyimleri yanında ülkemizdeki araştırmalar ve uygulamalar yakından izlenmeli ve toplumsal bilincin yükseltilmesi yönünde politikalar geliştirilmelidir. Konuya duyarlı devlet dışı örgütlerinde uyarıları altında hiçbir kötü niyet aranmadan dikkate alınmalıdır. Aksine sivil toplum örgütlerinin toplumsal duyarlılığı geliştirme yönünde çabaları desteklenmelidir. Madem iki yıl COP Başkanlığını üstlendik, o zaman tarım alanlarına, ormanlara ve doğal kaynaklara yönelik rant amacı taşıyan politikalar bu dönem içinde yeniden gözden geçirilmeli, dünyada örnek işler yapan bir ülke olduğumuz gösterilmelidir.