Dijital dünya ve göz sağlığı

Pandemi nedeniyle uzaktan devam eden eğitim ve evde geçirilen uzun saatler, dijital ekran kullanımını artırdı. Maalesef bu durum, başta çocuklar olmak üzere pek çok kişide ekran maruziyetine bağlı göz hastalıkları şikayetlerini de artırdı. Evet, eğitim şart ama gözleri korumak da şart!

Göz Hastalıkları Uzmanı Prof. Dr. Banu Coşar ile dijital dünyanın çocuk göz sağlığına etkilerini konuştuk.

Günün 6-7 saatini online derslerde geçiren çocuklar, biraz da sosyal medyaya zaman ayırdığında ekrana maruz kalma süreleri artıyor. Bu durum hangi göz sorunlarına yol açabilir?

Dijital ekran kullanımı çocuklarda 2 farklı göz sorununa yol açıyor. İlki kuruluk… Ekrana dikkatli bakarken çocukların göz kırpma sıklığı düşüyor. Halbuki göz yüzeyi; kırpma sayesinde ıslanıyor. Göz kırpma sıklığı azalınca, göz yaşı göz yüzeyine yayılamıyor ve gözler kurumaya başlıyor. Gözler kuruyunca da kızarma, batma, kaşıntı, bulanık görme, refleks yaşarma veya kırpıştırma gibi belirtiler ortaya çıkıyor. Diğer sorun ise miyopinin (uzağı net görememe) artması…

Çocuklar bu sorunların farkına varabilir mi? Hangi şikayetler gelişebilir?

Çocuklar bazen kuruluğun da, miyopinin de farkına varabiliyor. Kuruluğu ‘Gözlerim ağrıyor, acıyor’ miyopiyi ise ‘İyi göremiyorum’ şeklinde belirtiyorlar. Aileler de çocuğun gözlerinin kızardığını, gözlerini kırpıştırdığını veya televizyonu yaklaşarak seyrettiğini söylüyorlar.

Ancak tek taraflı göz tembelliği varsa çocuk da, aile de genellikle bu durumu fark edemiyor. O nedenle rutin göz muayeneleri çok önemli.

Çocuğun mutlaka bir uzmanı ziyaret etmesini gerektirecek durumlar hangileridir?

Çocukların 1-3 yaşındaki ilk muayenelerinden sonra, 6 yaşından itibaren her yıl göz doktoruna gitmelerini öneriyoruz. Bu sayede çocuğun veya ailenin henüz fark etmemiş olabileceği göz sorunlarını da erken tespit edebiliyoruz. Yukarıda saydığımız şikayetlerin yanı sıra gözlerde kayma, ışık hassasiyeti, çapaklanma, göz kapağında düşüklük veya şişlikler gibi durumlarda da göz doktoruna başvurulmalı.

Pandemi döneminde göz şikayetleri arttı diyebilir miyiz?

Diyebiliriz… Sadece çocuklarda değil, yetişkinlerde de göz kuruluğu ve uzağı net görememe (miyopi) şikayetleri çoğaldı. Pandemi döneminde dijital ekran kullanımı dışında göz kuruluğunu artıran bir diğer etken de maske kullanımı. Maskeden gözlerimize doğru yükselen sıcak nefes, gözlerin kurumasına yol açıyor.

Ailelere çocuklarının göz sağlıklarını korumak için neler tavsiye edebilirsiniz?

• Çocuklar gözlerini ellememe ve ovuşturmama konusunda uyarılmalı. Gözleri ovuşturmak, hem kirli eller yüzünden gözlerin mikrop kapmasına yol açabilir, hem de gözün şeffaf (kornea) tabakasında şekil bozukluğuna yol açabilir.
• Çocuklar kitaba veya dijital ekrana aşırı yakından bakmama konusunda da uyarılmalı.
• Online ders aralarında ekrana bakmayıp, uzağa bakmaları sağlanmalı.
• Çocukların sağlıklı beslenmesi sağlanmalı. Göz sağlığı açısından bol sebze-meyvenin yanı sıra haftada 2-3 kez balık yenmesini öneriyoruz.
• Çocukların yıllık muayeneleri aksatılmamalı. Yıl boyunca da herhangi bir göz problemi fark edilirse beklemeden göz doktoruna başvurulmalı.

Bazen anneler evde çözümler sunmaya çalışıyor… Suni gözyaşı kullanımı ve çay banyosu gibi. Bunları öneriyor musunuz?

Suni gözyaşı kullanımının hiçbir olumsuz yan etkisi olmaz, damlatılabilir. Çay banyosu da göz kapağında ‘arpacık’ olduğunda iyi gelir. Ancak arpacığa iyi gelen aslında çay değil, çayın sıcak etkisi… O nedenle çay ile değil, doğrudan sıcak su ile pansuman öneriyoruz. Ayrıca çay banyosu veya sıcak su ile ıslatılıp sıkılmış havlu, sağladığı nem sayesinde göz kuruluğunda rahatlık hissi verir. Ancak arpacık olduğunda ek tedaviler için beklemeden göz doktoruna başvurulmalı.

Ekrandan yansıyan mavi ışığı bloke eden gözlükler var. Bu gözlüklerin gözlere faydası var mı?

Mavi ışık, gece maruz kaldığımızda biyoritmimizi ve uyku düzenimizi bozuyor. O nedenle gece dijital ekran kullanımı varsa, mavi filtreli gözlükler kullanılabilir.

Dijital göz yorgunluğunu engellemek mümkün mü? Bunun için neler yapmalıyız?

• Ekrana 35-40 cm mesafeden bakmalıyız.
• 20 dakikada bir gözlerimizi ekrandan ayırıp, 20 saniye boyunca uzağa (örneğin pencereden dışarı) bakmalıyız. Bu uygulama miyopinin ilerlemesini önler/yavaşlatır.
• Ayrıca suni göz yaşı damlası kullanarak göz kuruluğu belirtilerini giderebiliriz.

Ekrana bakarken, bulunduğumuz ortamın ışığı da önemli mi? Yanlış ve doğru ışık seçiminin göz sağlığına etkileri nelerdir?

Çevre aydınlatması (floresan, pencere, masa lambası) fazla olmamalıdır. Yoksa ekrandaki karakterlerde yansıma ve parlamalar meydana gelir. Işığın çok olması kadar, az olmasından da kaçınılmalı çünkü az ışık okumayı zorlaştırır ve gözlerde ağrı şikayetine yol açabilir.  

Göz sağlığı ve beslenme arasında bir ilişki var mı? ‘Göze iyi gelen gıdalar’ diye bir söylem var. Bu, doğru mu?

Bu söylem doğru… Örneğin havucun gözlere faydalı olduğu ve gece görüşünü artırdığı yönünde yaygın bir inanç vardır. Gerçekten de havucun içindeki beta-karoten (A vitamini), gözün retina tabakasında ışığı algılayan hücreler için gerekli. ‘Rod’ ve ‘kon’ ismi verilen bu ışık algılayıcılar, ciddi A vitamini eksikliğinde fonksiyon görmüyor ve gece körlüğü oluşuyor. 

Balıktaki omega-3 de göz kuruluğuna ve ileri yaşta görülen sarı nokta hastalığına iyi geliyor. Omega-3 yağ asitlerini bol içeren diğer besinler ise keten tohumu, ceviz ve koyu yeşil yapraklı sebzeler. Ancak, balıktaki omega-3’ün vücut tarafından kullanımı daha kolay oluyor.