Dilde dönüşüm

ŞİİR, OKUR, OZAN İLİŞKİSİ 

  *

Dilin değişimi, başkalaşımı imgeyle gerçekleşir. Bu, biçemin ve sesin açığa çıkması imgenin dönüşümüyle üst imgeye açılır. Böylece şiire ulaşılır. Sözcükler arasındaki bağlantılar, gerilimler, yeni birleşimler; şiirin devingenliği, gerilimi ozanın önünde yer alırken  imge içeriği yakalanarak şiir  dönüştürülür. Bu aşamada söz sanatları işlev üstlenebilir. Bu gerçeği ozanın gerçekleştirmediğini kim söyleyebilir!

 

 

Etkileşim, dilsel, güzelduyusal, eytişimsel bilinç, görüngünün sürekliliği, çatışmalar ozanın duyabildiği, duyurmak istediği dingin ya da devingen gizil güç ozanların bilinci, usu olarak açıklanabilir 

mi? Ozan imgeyi nereye, neye açıyorsa imge orada fazla ya da eksik dönüşebilir.

 

 

Dilde dönüşüm, var olan nitelikler arasındaki bağların koparılarak yeniden kurulmasıyla gerçekleşir. Anlıktaki fazlalıklar atılarak sözcük yeni duyuma ulaştırır şiiri.Yeni nitelik, imge dönüşümü şiiri kurar. Bireşim, ayrıştırma, sancılı yürüyüş niteliksel, bütünsel bilgilerle beslenir. Şiir titreşim ile ulaştığı, nesnelleştiği ya da nesnelleşemediği gönderim alanında güzelduyusal algıya, güzel duyusal bilince ulaşır. Dil görüntü, ses olduğu kadar sessizliktir de.

 

 

söylence

*

güle rengini

verir

bülbül değince

dikenine

kan kırmızı

durur aşk

sıcak

sıcak

 

*

 

Ozan şiiri, dil ve anlam diyalektiğinde yapılandırınca okur, çağrışımları, sözcük ilişkilerini, imge örgüsünü çözerek  düşünsele, duyusala ulaşabilir.

 

 Bu anlamda karanfil, imge olarak şiirde çokça kullanılmıştır: 

 

 

Yarin dudağından getirilmiş

Bir katre alevdir bu karanfil

Ahmet Haşim

*

 

Kendin

Açar kendin kapardın geceyi.  O küf

O karanfil kokusu havada sendin

           Oktay Rıfat

*

 

Bir çift güvercin havalansa

Yanık yanık koksa karanfil

M.C.Anday

*

 

Kırk karanfildi kırkı da beyaz

Arif Damar

*

 

Sen o karanfile eğilimlisin, alıp sana veriyorum 

                                                                              işte

Sen de bir başkasına veriyorsun daha güzel

O başkası yok mu? Bir yanındakine veriyor

Derken karanfil elden ele...

                                       Edip Cansever

*

 

Karanfil imgesi halk yazınında da kullanılmıştır: 

 

 

Karanfil oylum oylum

Geliyor selvi boylum

Türkü

*

 

Karanfil imgesini şiirimde ben de kullanmışım:

 

*

 

 

gündönümü

 

*

 

azalan ömrümüz

binek atlarla

çoğalır

 

 karanfil kokulu

gündönümü

kalır geride

 

yaşanası gençliği

bilmek kolay mı

 

*

 

dizeleri durdurulamayan zamanı /  zamansızlığı; yaşanan hüznü  duyumsatıyor mu!

 

“binek atlar, karanfil kokulu” imge! 

 

Karanfil, sanat gerçeğinin zamana direnme tutkusunu taşıyor. 

 

Şiirde doğru aramamak gerekir güzel, etkili olana bakılmalı. Çünkü, şiir imgelerle düşünme sanatıdır. Şiir dil sanatıdır.

 

Kelebek Ömrüm adlı şiirimde, 

 

“kelebek"  imgesi  neyi  anlatıyor?

*

 

serin suların akşam

koyun

telli duvaklı

 

yaşıyor gün

mavisinde boğaz

kelebek ömrüm

 

böyle kal

beyaz kanatlı delice     

*

 

Şiiir emekçisi, ozan, sanat adamı, “İstanbul Beyefendisi”

 

Sait Maden, 

 

Yeryüzü Şiiri, Şiir Tapınağı 

 

adlı başvuru yapıtlarında şiiri, 

 

“acemiliğin ustalığı” 

 

diye adlandırır. 

 

*

 

Nuray Gökaksamaz, 

 

Şiir Tasarımı ve Süreçleri 

 

adlı yapıtında 

 

“Şair, şiire bildiklerini unutarak girmelidir.”

 

 diyor. 

 

 

Bu türde emek verenler ustayım demekten kaçınırlar hep. Yine de dilimizde, dünya yazınında usta olanların varlığı şiiri öğrenmemizde bize yol gösteriyor.

 

 Böyle bir savı olmayan bir  örnek şiir:

 

 

aşk kapısı

 

*

duyulur ses

açılır yürek çağrıya

mırıldanır

gönül delisi söz

aşk kapısına

dur durak bilmeden

yürür soluksuz kız

kuşatılmışlığa

yol

gün

zaman doludizgin

 

türkay korkmaz

 

*

 

Yüzyüze  tanışmadığım bir dost bu şiiri şöyle değerlendirmiş 

 

blog.milliyet.com’da:

 

 “Gönül kapısından girenler, zümrüt ovaların güzelliği ve ihtişamıyla şaşkınlığa düşerler ilkinde. Aklın ve gözün değişen kimyasıyla bakışırlar aşkın dönen pervaneliğinde. Ne güzel şiir, sayın Korkmaz.Elinize sağlık.Selamlarımla.”

 

(Abbas Oğuz, 19 Ekim 2013)

 

 

Tüm bu örneklerden işlevsel  dönüştürücü şiirin  ozanın önüne geçtiğini, şiir ozanın olmaktan çıkıp okurun yeni yaratımlarına açık olduğunu görüyoruz, kavrıyoruz.

 

 

Bu dönüşüm yeni kavrayışlara yöneltir ozanı, okuru.

 

 

Salah Birsel,  

 

Şiirin İlkeleri 

 

adlı yapıtında  şiirde asıl olan dilin söyleyemediğidir gerçeğini vurgular. 

 

”Şiir,  yazdığımız sözcüklerle değil dışarıda bıraktıklarımızla  yazılır.” 

 

yargısı şiirin dille sınırlı kalamayacağı anlamındadır.  

 

Şimdi  şiir kimin ürünü ? Şiir öğretilebilir mi? 

 

Şiirin,  ozan - okur sürecinde dönüşüme uğradığını, her uğrakta yeniden yazıldığını görüyoruz.

 

“Şiir öğretilebilir değil, öğrenilebilir bir iştir.”*

 

Bilmem ne dersiniz ?

 

 

* (M.H.Doğan,Papirüs,Haziran1999,sayı 28)