Dissosiyatif Amnezi ve Dissosiyatif Füg

Dissosiyatif Amnezi ve Dissosiyatif Füg'ü daha iyi anlayabilmek için öncelikle "Dissosiyatif" yani çözülme bozuklukları kavramını biraz bilmek gerekir.

Dissosiyatif bozukluklar bireyin bütünlüğünü parçalayıcı, bölücü bozukluklardır. Bu bozukluklar söz konusu olduğunda birey stres ya da kaygıyı azaltarak kendi kişiliğinden kaçar. Bireyin bilinci bölümlere ayrılır ve ilişkisiz bir biçimde işlemeye başlar.

3 temel dissosiyatif bozukluk vardır.

     1) Kimlik Çözülmesi Bozukluğu (Çoklu kişilik)

     2) Unutkanlık Çözülmesi (Dissosiyatif Amnezi)

     3) Kendine Yabancılaşma (Depersonalizasyon) / Gerçekdışılık (Derealizasyon)

Daha önceki yazımızda 1.maddedeki Kimlik Çözülmesi Bozukluğunu ele aldık. Bu yazımızda ise 2.maddedeki "Unutkanlık Çözülmesi" yani "Dissosiyatif Amnezi" bozukluğunu ele alacağız.

2) Unutkanlık Çözülmesi (Dissosiyatif Amnezi): Sıradan bir unutkanlıkla açıklanamayacak bir biçimde, genellikle yıpratıcı ya da gerginliği tetikleyici nitelikte, öz yaşam öyküsüyle ilgili bilgileri anımsayamama durumudur.

Kişi yaşamının bir bölümünü unutur. Bu unutulan yaşam dönemleri genellikle kişi için ağır örseleyici (yıpratıcı) dönemlerdir. Ağır örseleyici dönemler ile kastımız kişinin yaşamındaki stresli ya da travmatik olaylar (darp, tecavüz, istismar, doğa olayları, kaza vb.) ile ilgilidir. Bu yaşam dönemi kişinin bilincinden ya tümden silinmiş, sanki hiç yaşanmamış gibidir ya da bu dönem ile ilgili önemli kısımlar silinmiş ve hiç yaşanmamış gibidir.

Dissosiyatif amneziye sebep olan unsurlar genelde şöyledir: maruz kalınan veya tanık olunan travmatik deneyimler (örneğin fiziksel veya cinsel istismar, tecavüz, savaş, doğal afetler); önemli yaşam stresleri (örneğin terk edilme, sevilen birisinin ölümü, mali sorunlar) veya büyük içsel çatışma (suçluluk dolu dürtülerle ilgili çalkantı, görünürde çözülemez kişiler arası güçlükler, suçlu davranışları) ilişkili stres yaratan durumlar.

Dissosiyatif amnezinin yaygın bir şekli, birinin kişisel kimlikte ilgili amnezi göstermesidir, ancak genel bilgi ile ilgili bellek etkilenmez.

Dissosiyatif amnezideki amnezi birkaç şekilde görülebilir;

a) Sınırlı amnezi: En sık tiptir ve kısa bir süredeki (birkaç saat ile birkaç gün) olaylarla ilgili bellek yitimidir.

b) Yaygın amnezi: Tüm yaşam deneyimleriyle ilgili bellek yitimidir. Nadir görülür.

c) Seçici (sistematik) amnezi: Kısa bir süredeki tüm olayların değil de bir kısmının bir kısmının anımsanmamasıdır.

Kaçış çözülmesi (dissosiyatif füg): Kimliğini ya da diğer önemli öz yaşam öyküsel bilgilerini unutmanın eşlik ettiği, görünüşte amaçlı gezinti ya da şaşkın bir biçimde dolaşma halidir.

Dissosiyatif füg, geçmişini unutup aniden evinden, iş yerinden ayrılarak yeni bir kimlik benimseme şeklinde görülür. Kişi aniden tüm yaşam çevresini değiştirebilir. Birey yeni yerde günlerce, haftalarca, aylarca hatta yıllarca kalabilir. Daha önceki yaşadığı yere ve kimliğe karşı tam bir unutma (amnezi) olur. Eski kimliğini unutabilir ve kendisine yeni bir kimlik edinmiş olabilir. Kaçış öncesi kimliğine geri döndüğünde kaçış sırasındaki kimlik ve yerler de unutulur.

Dissosiyatif füg, sadece dissosiyatif kimlik bozukluğu sırasında ortaya çıkmamaktadır.

Tedavi

Dissosiyatif bozukluklar bir ilaç tedavisinin henüz bulunmadığı tek psikiyatrik bozukluk grubudur. Serotonerjik antidepresanlardan yararlanılabilir, ancak etkisi sınırlıdır. Tek yararlı tedavi yöntemi psikoterapidir, psikoterapi ile tam iyileşme olanağı vardır.

Dissosiyatif amnezinin tedavisinde kişiye mümkün olduğunca kısa zamanda kaybedilen anıları yerine koymasında yardım etmek hedegflenir. Kişi anılarını hatırlayamıyorsa hipnoz veya pentotal (sodyum) etken maddesi bazen anıların restore edilmesine yardım edebilir. 

Hipnoz çoğunlukla dissosiyatif fügün tedavisinde kullanılır. Hipnoz hastanın gerçek kimliğini anımsamasına ve geçmiş olayları hatırlamasına yardım edebilir.