Düşünme

Düşünme, tek yönlü, yalınkat bir eylem değildir.

 

Bir eylemler bütünüdür.

 

Değişik aşamalarda gerçekleşen birkaç eylemin oluşturduğu karışık bir süreçtir düşünme.

 

Bu karmaşık süreç içinde aşamalı olarak şu eylemlere başvurulur:

 

 

1.Seçme / Sıralama

 

2.Ayırma / Sınıflama

 

3.Karşılaştırma / İlişki Kurma

 

4.Uslamlama / Yargıya Varma

 

 

1.Seçme

 

 

Seçme, nesne, olay, düşünce ya da sorunlar içinden bir konu çıkarmak, konunun özünü kavramak demektir. Bu bakımdan düşünme sanatında seçme önem taşır.Eğer düşünce, konunun özünü doğru kavramamışsa yanlış temellenmiş olur.

 

Okuma, dinleme ve özlü bir konuşmayı dinleme durumları, seçmeye uygun durumlardır. Seçmeyi gerçekleştirecek kişi dış evrenden kurtulup içevrenine dönüp yalnızlığa gereksinme duyar. Çünkü, “Seçmeden beğenme, düşünmeden seçme*” olamayacağı bir gerçektir.

 

                                                                                                         *A.H.Tanpınar,Yaşadığım Gibi,s.62

*

 

2.Ayırma

 

 

Anlam ya da kavramlar, çoğu kez iç içe girmiş, birbirine karışmış durumda bulunurlar.

 

Örneğin,

 

göz atmak / göz gezdirmek / bakmak;

 

kulak kabartmak / kulak misafiri olmak / kulak kesilmek / dinlemek;

 

ilerlemek / gelişmek vb.

 

 

Kavramlar arasındaki anlam karmaşasını ayırma işlemiyle sonuçlandırabiliriz.

 

Bu işlemi, konuyu oluşturan öğeleri belirleyip ve bunları aralarındaki ilgiye göre öbeklendirerek gerçekleştirebiliriz. Bu öbekleme işlemi yapılırken bir çözüme ulaşılır.

 

Böylece, kişi, konusunu tanıma ve onu kendi özünde kavrama olanağını elde eder.

 

Doğru düşünme için bu gereklidir.

 

*

 

 

3.Karşılaştırma

 

 

İki ya da daha çok öğe arasında ortak ve ayırt edici özellikleri ortaya çıkarmak için yapılan çalışmadır. Öğeler arasında ilişki kurularak ortak ve ayırt edici özellikler belirlenir.

 

Böylece birleştirici ve ayırt edici yönler doğrultusunda kavramlar adlandırılır.

 

Örneğin,

 

"ölüm, yaşam" kavramlarını konu edinen yazılarda karşıtlıklar işlenir.

 

Hegel, “Her kavram karşıtıyla var olur.” der.

 

Kimi kez de ortaklıklar kavramları anlatmada  önem kazanır.

 

Örneğin,

 

iki kişiyi bedensel, tinsel olarak karşılaştırarak ortak ve karşıt yanlarını belirleyebiliriz.

 

*

 

 

4. Uslamlama

 

 

Kavramlar arasında ilgi, ilişki kurarak karşılaştırma yapma; seçme; ayırma süreçleriyle ussal sonuçlar çıkarma işlemi uslamlama / yargıya varma olarak adlandırılır.

 

Örneğin,

 

“Kişi yurdunu, ulusunu sever.” yargısına uslamla sonucu ulaşabilir.

 

Uslamla sonucu yargıların oluşmasında çağrışımların etkileri büyüktür.

 

Kavramlar ortak yanlarıyla çağrışımları uyandırmakta, çözümleyici, birleştirici işlemlerle de yargılara ulaştırmaktadır.  

 

*

 

Sonuç:

 

 

Düşünme kavramını gerçekleştirmede sıralamaya çalıştığımız

 

Seçme,

 

Ayırma,

 

Karşılaştırma,

 

Uslamlama 

 

süreçleri birbirine bağlı olarak işlerlik kazanmakta, bizleri doğru düşünmeye ulaştırmaktadır.

 

Bu süreçler size doğru düşünmeyi kavratırken sağlıklı bir yaşam sürmeyi, insan ilişkilerinizde tutarlı olmayı da sunar.      

 

Bilmem ne dersiniz?