Düşünüyorum, öyleyse varım

Dün gece rüyamda kendimi gördüm.

Bir tepenin üzerine oturmuş, güneşin batışını seyrediyordum ve düşünüyordum. Evet, kendimi düşünürken gördüm.

Büyük üstad Descartes (1596-1650) düşünmekle ilgili şu sonuca varmıştı:

-Duyularımız bazen bizi aldattığına göre, hiçbir şeyi göründüğü gibi olmadığını farzetmeliyim.

-Burada sobanın karşısında oturduğumu nasıl bilebilirim.

-Bundan emin olamam. Rüya ya da hayal görüyor olabilirim.

-Ya da muzip bir şeytan benimle oyun oynuyor olabilir.

-Kuşku duymayacağım tek şey, bir şey düşünüyor olmam. Rüya gördüğümü, benimle alay edildiğini ya da bir bedenim olmadığını bile düşünsem, bu böyle.

-İşte buldum! Düşünüyorum öyleyse varım! "Cogito, ergo sum!"

O halde ben de kendime şunu sorabilirim: Rüyamda gördüğüm ben, gerçekte var mı?

-Rüyamda gördüğüm ben, gerçek değil, bir hayal ürünüdür.

-Rüyamdaki ben düşünüyordu, öyle ise var olmalıydı, ama var değil; yok da değil.

-O halde düşünmek, benim var olduğumu kanıtlamaz; zira, belki ben de başka bir rüyanın ürünü olabilirim.

-Ama en azından ben olmasam bile başka bir rüya var, bunu kanıtlamış olduk.

-O halde şu sonuca varabiliriz: Düşünüyorum, öyle ise mutlak yokluk yok; en azından benim dışımda bir şey var!