Edekanun şükürün çuvalı

Bir öğrenme psikoloğu olan Howard Gardner zeka kavramına farklı bir boyut getirerek, insanlardaki zekanın tek bir boyutta değil,çok farklı boyutlarda değerlendirilmesi gerçeğini ortaya attı. Gardner zekayı, “bir kişinin bir veya birden fazla kültürde değer bulan bir ürün ortaya koyabilme,günlük yaşantısında karşılaştığı sorunları etkin ve verimli şekilde çözebilme yeteneği” olarak tanımlamaktadır(1995).

Prof. Gardner, yıllar boyu hakimiyetini sürdüren, insanların tek bir zekaya sahip oldukları IQ denilen zeka anlayışını kırarak, insanların sahip oldukları çoklu zekaların her biri yaşamak, öğrenmek ve insan olmak için kullanılan etkili birer araçtır derken, çoklu zeka kuramına ilişkin ve bilimsel kanıtları sunarken, büyük ölçüde beyin araştırmalarına ve nöro-psikolojiye dayanmıştır. Bundan dolayı kuram tartışmasız büyük bir kabul görmüştür.

Çoklu Zeka anlayışı her bireyin kendisini optimum bir biçimde geliştirmesine olanak tanıyan bir yaklaşım biçimi olup her insanın tek bir zeka türüne değil sekiz ayrı zeka türüne sahip olduğu anlayışına dayanmaktadır. Teorik temelleri; 1-İnsanda tek ve genel bir zeka değil, birden fazla zeka vardır, 2- Her insanda sekiz temel zeka vardır, 3-Zekalar doğuştan getirilir, çevre etkisiyle gelişip değişir.

Zeka ve Yetenek Alanları;

1.Sözel-Dil Zekası;Sesleri ayırdetme, Zengin kelime hazinesine sahip olma, Dinleme ve anlama, becerileri, Dilbilgisi kurallarını bilme ve kullanma düzeyi, Bir konuyu ayrıntılı açıklayabilme becerisi, Sözel bilgileri hafızada tutma ve hatırlama becerisi, Mizah yeteneğini, Kendini ifade etme becerilerini, Hitabet gücü ve ikna becerileri.

2.Matematik-Mantıksal Zeka;Kavramsal ve soyut düşünme yeteneği, Olaylar arasında ilişki kurma becerisi, Bilimsel düşünme becerileri (sıralama, sınıflama, ilişkilendirme, eşleştirme, analiz etme vb.), Karmaşık hesaplamaları yeterince hızlı ve doğru yapma becerisi, Problem çözme becerileri, Akıldan hesaplama yapma yeteneğini.

3.Görsel-Uzamsal Zeka; Hayal kurma becerisi, Zihinde canlandırma becerisi, Yer ve yön bulma becerisi, Grafik, tablo, şekil okuma ve anlama becerisi, Uzaydaki nesneler arasındaki ilişkileri algılama becerisi,Görsel objeler arasındaki benzerlik ve farklılıkları farkedebilme becerisi, Nesnelerin yerini hatırlayıp bulma becerisi,Gördüklerini hatırlama becerisi.

4.Müzikal-İşitsel Zeka;Sesin tonu, yüksekliği, tınısı, şiddeti, perdesi vb. ile ilgili algılama becerileri, Ritm algısı ve eşlik etme becerisi, Şarkıları öğrenme ve hatırlama becerisi, Şarkıların melodisi, ses tonu ve ritm kalıbına uygun olarak söyleme becerisi, Duyduklarını, dinlediklerini hatırlama becerisi.

5.Sosyal Zeka;İnsanlarla sözlü ya da sözsüz iletişim kurma becerileri,Karşısındakini dinleme ve anlama becerisi,Kişilerin ruhsal durumlarını (mutlu, mutsuz, üzgün, kızgın vb.) anlama ve okuma becerisi,Bir grupta uyum içinde ve işbirliği yaparak çalışma becerisi, Empati kurma becerisi,İçinde bulunduğun grupta sinerji yaratma ve etkileme gücü,Sosyal ilişki sorunlarını çözme becerileri.

6.Bedensel-Kinestetik Zeka; Birden fazla bedensel hareketi kontrol etme ve koordine etme becerisi, Öğrenilen bedensel beceriyi (bisiklete binme, basket atma, dans etme vb.) başarıyla yapabilme, Bedeninden gelen sinyallerin (üşüme, terleme, kalp atım hızı vb.) farkına varma becerisi, Rol yapma, drama yapma becerileri, Jest, mimik ve vücut dillerini anlama becerisi, El-göz koordinasyonu gerektiren beceriler (yazı yazma, resim yapma, nesneleri parçalayıp bütünleştirme vb.), Sportif beceriler (futbol, basketbol, tenis, yüzme vb.), Beden dilini kullanarak kendini ifade etme becerisi.

7.Kişisel/Özedönük Zeka; Belirli bir konuya, etkinliğe odaklanma gücü, Kendisi ve yaşadıkları hakkında derinlikli ve ayrıntılı düşünme becerisi, Kişisel öğrenme, problem çözme vb. becerileri hakkındaki farkındalığı, Kendini tanıma ve yönetme becerileri, Hatalarından ders alma, hatalarını düzeltme, kendini yenileme ve geliştirme becerisi, Bağımsızlık, öz saygı duyguları, Karar verme becerisi, Neyi, niçin yaptığını açıklayabilme becerisi, İç motivasyon kaynaklarını kullanma becerisi

8.Doğa Zekası;Doğayı ve varlıkları düşünme ve anlamaya çalışma becerisi, Çevre kirliliği, erozyon, deprem vb. gibi olaylarla ilgili neden-sonuç ilişkilerini kurma becerisi, Doğadaki varlıklar ve olaylar ile ilgili bilgi birikimi, Doğadaki varlıkları (taş, kuş, bitki, ağaç, böcek vb.) sınıflandırma ve kategorize etme becerisi, Bitki yetiştirme, bir hayvanın bakımını üstlenme isteği.

Duygusal empatide ise kişi, benzerlikleri, farklıkları, olumlu olumsuz duyguları alır, izlenimler oluşturur, kategorize eder, yeni bir şey öğrendiği zaman yeniden düşünme sürecine girer. Yeniden kaynaştırma yapar, bilgiyi yeniden yapılandırır. Bu nedenden dolayı kişide duygusal gelişme, olgunlaşma hayat boyu sürer.

Çocukluğumda köyümüzde hatırladığım yıllar önce rahmetli olmuş Edekanun Şükür amca vardı, o tarlalarda kullandığımız Avrupa gübresinden kalma naylon çuvalı ile köyde kapı kapı dolaşır evlerden yiyecek isterdi, kapısını çaldığı köylülerimiz evlerindeki mevcut pişmiş, pişmemiş, kuru sulu her türlü yiyeceğini onun torbasına dökerlerdi. Hatta, elinde yiyecek olmayanlar Şükür amcaya hiçbir şey vermeden göndermemek için onun çuvalına mısır, buğday unu dökerlerdi.

Yeterli kişisel ve doğa zekasına, kategorize etme ve sınıflandırma becerisine sahip olmayan Şükür amca torbası karmakarışık dolaşırkende hareket ettiğinden çuval içindeki yiyecekler mikser içindeki beton gibi karışmış bir bulamaç halini alırdı. O zavallı köylümüz evine gittiğinde yiyecek dolu çuvalını açar evindeki kocaman tahta kaşıkla açlık hissini giderirdi. Çocukluğumda Şükür amcanın neden böyle davrandığına bir anlam veremezdim, bunu onun meczupluğuna yorardım.

Ruhumdaki çocuk ölmediği halde bugünlerde her şeyi bir potaya atıp değerlendirilen kavramları edakanun Şükür amcanın çuvalındaki yemeklere ve bunu yapanları da Şükür amcaya benzetiyorum.

Bu benzetmede hata yok ama ne yazık ki kötü olan yanı ise Edekanun Şükürün kategorize edemeyen, sınıflandırma yapamayan zekasına sahip çok fazla yönetici ve sıradan insanlarla aynı coğrafyada yaşamak zorunda olmamdır.

Nizamettin BİBER