Eğitim Anıtı Mahmut Makal

İlköğretmen okulu yıllarımda duydum Mahmut Makal adını… Nasıl mı? Ünlendiren  ‘Bizim Köy’ünü okuyarak… Beğendiğim kitaplara ilişkin bir soru yöneltilse, bugün bile ikilemsiz ‘Bizim Köy’ derim.

Anadolu gerçekçiliğinin toplumsal ve kültürel kaynaklarından beslenen yapıt oldukça empatik geldi. Sanırım, aynı toprağın insanı olduğumuzdan ya da İçanadolu havasını soluduğumuzdan olmalı… Beş duyusuna koşut altıncı duyusunu da devinime geçirerek köy yaşamını gözlemleyip Anadolu köylülüğünü gördüğü gibi anlatması, başlı başına başarıdır.

 O, insancıl ve toplumcu bir aydın, ilerici ve gerçekçi bir edebiyat adamı ve köy enstitüsü çıkışlı bir yazar olarak bilindi.  “Demirci, kömürcü bir olacak bizim kuracağımız düzende.”demesi, Aksaray Tutukevi’nde bir aydan fazla kalmasına neden oldu.

Bizim Köy, yayımlanması sonrasında öğretmen adaylarının ve öğretmenlerin elinden düşmedi. Hiçbir tümcesi okuyana yabancı gelmedi. Nisan 2008 baskısında Binyazar’ın önsözü gerçeksel ışığı yansıtmaktadır: “…saptananların çoğu, sorunlar köyden kente taşındığında görülecektir ki, bugün de güncelliğinden bir şey yitirmemiştir.”

Mahmut Makal, ‘Devrim öğretmeni’ şanıyla yurdun en ücra köylerinde görev yaptı.Jean Paul Sartre’nin “aydın”ı tanımlamasına özdeşik: “Çabası hâkim sınıfça suç sayılan kimse.” oldu. Çalışmaları çoğu zaman egemen çevreleri ürküttü! Onların sinci karşı eylemleriyle sürüldü, kıyıldı!

Tüm sindirmelere karşın görev bilinciyle yüreğindeki vatan ve insan sevgisini eksiltmedi! Ne bir tepe ne bir dağ, koskocaman Ağrı'yız / Ayrım yok ülkemizde; hem doğu, hem batıyız / Öğrettikçe öğrenir, tükenmeyiz yanmakla / Kemalizmin uğrunda yürürüz, kararlıyız, dizelerime uyan bir düşünce, onda ilkeli davranış oluşturdu.

Dik duruşuyla aydın olma savındaki kuşağın tarihsel örneği oldu, dünden bugüne düşüncelerinden ve kişiliğinden ödün vermeyen Eğitim Anıtı Mahmut Makal… Başöğretmen M. Kemal Atatürk 1922’lerde görev vermiyor mu: “'Öğretmenlerimiz, şairlerimiz, ediplerimiz, yazarlarımız; millete bu felaket günlerini ve onun gerçek sebeplerini açık ve kesin olarak söyleyecekler, anlatacaklar. Bu kara günlerin dönmemesi için, dünya yüzünde medeni ve asri bir Türkiye'nin mevcudiyetini tanımak istemeyenlere, onu tanıtmak zorunda olduğumuzu hatırlatacaklar.''

1950’lerde ‘Bizim Köy’ün öğretmeni Mahmut Makal; geçmişte görevli olduğu yerleşim birimlerinde danışılan, konuşulan ve sözü tutulan oldu. Eli kalemli olarak tanındı. Bizim Köy, Karanlığı Zorlayanlar, Memleketin Sahipleri, Zulüm Makinesi, Köy Enstitüleri, Deli Mehmet’in Türküsü, Ağlatı, Anısı Acımsı, Kuru Sevda, Bozkırdaki Kıvılcım, Yeraltında Bir Anadolu, Hayal ve Gerçek, Bir İşçinin Günlüğünden, 17 Nisan, Kalkınma Masalı, İplik Pazarı, Ötelerin Havası, gibi değerli onlarca kitaba -gözlerinin ışığını tüketerek- imza attı.Yapıtlarında sürgüne giden öğretmenleri, grev yapan işçileri, zor koşullar altında çalışanları ve savaşım veren insanları işledi.

*

Makal Ağabeyi Edirne’de gerçekleşen sanat ve kültür etkinliğinde tanıdım. Birbirimizi sevdik ve tez ısındık! O günlerden bu yana yakınlığımız sürdü. Kitaplarımdan gönderdim, imzalayıp yapıtlarından gönderdi. Yazılarımı beğendiğini söyledi. Pırıl pırıl belleği var. Kimi zaman öğretmen sıfatıyla yol gösterdi. Beni mutlu etti! Kimi zaman yüreklendirdi. Kimi gün telefonda konuştuğumuz oldu. Ne ki duyma güçlüğü olduğunu belirtse de yüreği ve gönlü hep duyarlıdır!

Köy kökenli olmak, öğretmen olma amaçlı okumak, öğretmen olmak, müfettişlik ve Türkçe öğretmenliği görevlerini yapmak, zamana zaman sürgüne gitmek,  gibi… Onunla benzer yanlarımız da var. Emekli olmak, okumak ve yazmak da eklenebilir.

*

Yaşam bir tiyatrodur. Tiyatro yazarı Plautus’un demesi: “Bilge kendi mutluluğunun ustasıdır.” Ne mutlu, böylesi yaşamın öznesi olan insana… Esenlik dileklerimin yanı sıra sevgi ve saygılarımı sunarım.

*