Elektrik süpürgesinin sesi niçin çok çıkıyor ?

Evde temizlik yapılırken elektrik süpürgesinin çıkardığı ses erkekler için bir işkencedir. Evin neresinde çalıştırılırsa çalıştırılsın sanki evin içinden bir jet uçağı geçiyormuşçasına çıkardığı sesle bırakın televizyon seyretmeyi, karşılıklı konuşmayı bile imkansız hale getirir. Aslında bu hususta elektrik süpürgesi evde yalnız değildir. Saç kurutma makinesi, mikser, blender, el matkabı gibi aletler de minik boylarına bakmadan çok yüksek seviyede ses çıkartırlar.

Buzdolapları, çamaşır ve bulaşık makineleri ise efendi aletlerdir. Çok daha güçlü motorlara sahip olmalarına, çok daha büyük boyda iş yapmalarına rağmen ortalığı velveleye vermezler. İşin ilginç yanı evdeki küçücük matkabın sesi ortalığı birbirine katarken atölyelerde çok daha ağır ve kapsamlı işlerde kullanılan 2-3 metre boyundaki sanayi tipi matkaplardan bu kadar ses çıkmaz.

Günün büyük bir kısmını geçirdiğimiz evimizde o kadar çok elektrik motoru vardır ki şimdi söyleyince şaşacaksınız. Ocağın üstündeki aspiratörde ve fırının içinde, mikrodalga fırında, blender, mikser, çöp öğütücüsü, buzdolabı, bulaşık makinesi, klima, çamaşır makinesi, saç kurutma makinesi ve elektrikli tıraş makinesinde, varsa elektrikli diş fırçası ve konserve açacağında, elektrik süpürgesinde, kat kaloriferinde, matkapta, tele-sekreterde, DVD/VCD, müzik seti ve bilgisayarda, bazılarında bir bazılarında 2-3 tane elektrik motoru vardır. Evdeki elektrikli saatler, çocukların oyuncakları ve akvaryumlar da hesaba katıldığında ortalama bir evde en azından 30-40 elektrik motorunun bulunduğu, yani evin her tarafının elektrik motorları ile dolu olduğu gerçeği ortaya çıkar.

Arabanın motoru denilince arabayı yürüten motor akla gelir ama her bir pencere camı, silecekler, ısıtma ve klima fanları, radyatör soğutma fanı, marş motoru, otomatik anten ve müzik seti hep ayrı birer elektrik motoruyla çalışırlar. Vasat bir arabada bile en az 10 tane elektrik motoru vardır.

Bu motorların büyük bir çoğunluğu insanı rahatsız etmeyecek, hatta farkına bile varılmayacak kadar sessiz çalışırlarken elektrik süpürgesi ve diğer bazıları niçin bu kadar yüksek ses çıkartıyorlar? Günümüzün gelişmiş teknolojik seviyesinde bu sesleri azaltmak mümkün değil mi? Elektrik süpürgesi bu kadar gürültülü olmak zorunda mı?

Bu soruların cevabı kullanılan motor tipinde yatıyor. Çevremizdeki cihazlarda genellikle iki tip elektrik motoru kullanılıyor; üniversal ve indüksiyon. Bütün gürültüleri yaratan ise üniversal tip elektrik motoru. Bu tip motorlar doğru akımda da (DC), dalgalı akımda da (AC) çalışabiliyorlar. Hareket üretmeleri üzerlerindeki fırçalar sayesinde oluyor. Fırçaların çıkardıkları seslere dişlilerin sesleri de eklenince ortaya yüksek seviyede bir gürültü çıkıyor.

Çevremizde sessiz çalışan her alette muhakkak indüksiyon motoru vardır. Sadece dalgalı (alternatif) akımla çalışan bu motorlarda fırça yoktur, sessizdirler, arada fazla dişli de olmadığından dişlilerden kaynaklanan ses de duyulmaz. Ayrıca bu motorlar kolay kolay problem çıkartmazlar, yıllarca bakım ihtiyacı göstermeden sorunsuz çalışırlar.

İndüksiyon motorları bu kadar sessiz ve sorunsuz çalışıyorlarsa niçin elektrik süpürgesinde, saç kurutma makinesinde, mikserde de bu tip motorlar kullanılmıyor diye sorulabilir. Bu husus tamamen motorların ürettiklerinden çok insanların ihtiyaçları ile ilgilidir. Yani evde kullanılan bir alette güç, devir, hacim ve ağırlık faktörlerinden en çok hangisinin önemli olduğuna bağlıdır. Hem hafif olsun, hem güçlü olsun, hem ele gelsin, hem de yüksek devirde çalışsın isteniyorsa ortada tek bir seçenek vardır, üniversal motor.

Aynı güçte iki tip motordan üniversal tip neredeyse 10 kat daha fazla devirli, dörtte biri oranında daha küçük hacimli ve yaklaşık altıda biri ağırlıktadır. Elektrik süpürgesi ve benzeri aletlerin çok yüksek devirde çalışıp çok güç üretmeleri ama elde taşınacak kadar da hafif olmaları gerektiğinden anormal seslerine katlanıp üniversal motorları kullanmaktan başka çare yoktur.