Emeğin karşılığı "ücret"

İş Kanunu 32. maddesinde ücret şu şekilde tarif edilmiştir: “ücret bir kimseye bir iş karşılığında işveren veya üçüncü kişiler tarafından sağlanan ve para ile ödenen tutardır” görüldüğü üzere ücret yasada bir iş karşılığında alınan paradır.

O zaman işveren ve işçi açısından ücret nasıl değerlendiriliyor ve adil bir ücret dağılımı nasıl yapılabilir sorularına cevap aramak gerekiyor.

Ücret bir işverene bağlı çalışan işçi için zihni veya bedeni emeğinin karşılığı ve geçimini temin ettiği geliridir. İşveren için ise üretim ve kazancına vesile olan insan kaynağı için ödenen bir giderdir. Emeğin karşılığı olan ve para ile ödenmesi gereken ücret tarafların serbest iradesiyle tespit edilebilir, ne var ki yasalar bunun alt sınırını belirlemiştir bundan aşağı bir bedelle işçi çalıştırmak mümkün değildir ve en geç ayda bir ödenmesi zorunludur. Bu kısma öğretide temel ücret, taban ücret, asgari ücret, çıplak ücret isimleri kullanılmaktadır.

Bunun haricinde çalışanlara sağlanan pek çok ek faydalar da mevcuttur. Bunların adil olmaması hem işgücünden tam faydalanma adına işverene zarar vermekte hem de işçinin haysiyet ve onuruna yaraşır bir seviyede yaşamasını engellemektedir.

Pek çok çalışandan; “ücretler o kadar dengesiz ki, benim yaptığım işi yapamayanlara tonlarca para ödeniyor, bu işyerinden çekip gitmek istiyorum, ama sabrediyorum” gibi sözleri duymuş veya okumuşsunuzdur. Belki bunları siz bile yaşadınız.

Öyleyse ücret adaleti nedir ve nasıl sağlanır? Ücretin tespitini etkileyen kaynaklar nelerdir? Şu anda yaptığım işin piyasa değeri bellimidir? Kendimi nasıl ölçebilirim? İşveren olarak verdiğim ücrette bir sistem kullanıyor muyum? Nasıl daha etkin ücretlendirme yapabilirim? Bu konuda www.cvtr.net adresi de ücret piyasa değeri konusunda soruları cevaplamak için araştırmalar yaptı.

Ücreti beğenmeyip patronun ya da müdürün odasına girerek; “Ahmet bey, ben 2 yıldır iyi bir zam alamadım kıdemim ve tecrübem dikkate alındığında daha fazlasını hak ettiğimi düşünüyorum” diye bilmek çok kolay değildir.

Ancak her işverenin; işletmenin büyüklüğü ne olursa olsun ücret konusunu ciddi ele alarak ücret yönetimine önem vermesi zorunludur.

Piyasa durgunluğu ve düşük enflasyonun sürekliliği, bugün işverenleri “ne ücret verelim?” konusunda en çok düşündüren problem oldu. Özellikle emek arz-talebi bazı firmaların ücretleri artırarak üretim ve kaliteyi artırmaya yönelik girişimleriyle yeni bir şekil almaya başladı. Hatta işyerinde kariyer imkânı, bireysel emeklilik gibi uzun vadeli menfaatler vs. işçiler için ayrı bir motivasyon kaynağı durumundadır. Artık kıdeme göre ücretlendirme işçi motivasyonu için fayda getirmediği anlaşıldığından başarıya göre ücretlendirme sistemi uyulamaya girmiştir.

Eğer işveren elini çabuk tutup bir ücret sistemi geliştirmez ise artan kalifiye işçi ihtiyacı nedeniyle elindeki işçileri de kaçırma durumuyla karşı karşıya gelebilir.

Ücretlendirme yönteminde özellikle şu hususlar piyasada dengeleri kurmada kullanılmakta ve işçiler adına adil ücret sistemi kurulmasını sağlamaktadır.

Temel Ücret ve Diğer Faktörler:
Temel Ücret: Herhangi bir işi yapmak için iş yerine gelmenin karşılığı olarak verilen sabit para miktarıdır.

1. İş ve hizmete verilen bedel

2. Mesailere verilen bedel

3. İşin niteliği, işin güçlüğü, iş riski, sorumluluk, coğrafi bölge, uzmanlık, tecrübe,

4. Başarı, verimlilik, (performans değeri)

5. Firmaya özgü sosyal ödemeler (kira, yakacak, giyim, evlenme, ölüm, doğum vs)

6. Dış denge unsuru (piyasa değeri)

7. Emek piyasası (iş ve işçinin piyasada az bulunan uzmanlık olması)

8. Kıdem

9. Şirket bütçesi (finansal kaynağı ve bütçesi)

10. Grup içindeki diğer şirketlerdeki benzer pozisyonların ücreti ile analizi

Ek İmkânlar:
1. Yemek ve kafeterya, berber, spor imkânları

2. Servis (ulaşım), gezi, eğitim, seminer imkânları

3. Cep telefonu vs. donanım imkânları

4. Sağlık hizmeti, özel sağlık sigortası

5. Anlaşmalı kurum indirimleri (Kolej, dershane, hastane, kurs vs. indirimi)

6. Bayram harçlığı

7. Eğitim yardımı (çocuk)

8. Karlılık primi

9. Şirket ürünlerinde indirim

Muammer MURAT
17 Ağustos 2007