Enheduanna

M.Ö.2300 –

Enheduanna, adı ve ürettikleri tarihe geçmiş olan, dünyanın ilk yazarı ve şairidir…

Milattan önce 2300 lerde yaşadığı bilinen ve resmi kayıtlara geçmiş, yeryüzünde bilinen ilk yazar ve şairdir.

Enheduanna’nın varlığını haber veren ilk tarihî belge 1925 yılında Mezopotamya kazılarıyla ünlü arkeolag Leonard Woolley tarafından bulunur.

1995 yılında ise William W. Hallo ve J. A. Van Dijk adlı sümerologlar bulunan 50 tableti birleştirerek Enheduanna’ya ait bir şiiri tamamlamıştır.

Bugün elimizde Enheduanna'dan kalan iki mühür, bir disk ve bazı tabletler vardır.

Elde bulunan kalıntılar Pensilvanya Müzesi’nde sergilenmektedir.

MÖ 2300 yıllarının birinde Akad kralı Büyük Sargon’un (ki kendisi tarihte bilinen ilk imparatorluğu kurmuştur) kızı olarak dünyaya gelen Enheduanna, babası tarafından Ur kentindeki Ekişnugal tapınağına başrahibe olarak görevlendirilmiştir.

Aslen Akadlı olup Sümerlere kral olan Sargon’un büyük bir devlet kurması ve Akad kültürü ile Sümer kültürünü kaynaştırması için babasına yardım etmiş,

Sümerlerin aşk tanrıçası İnannan için şiirler yazmıştır.

Günümüze kadar gelebilen şiirleri Enheduanna’yı tarihte bilinen ilk kadın şair yapmıştır.(alıntı)

Size anlatacağım yazar ve Şair; Enheduanna’nın yazar olması şair olması benim için çok önemli. Düşünebiliyor musunuz? İlk yazar olmak nasıl bir duygudur acaba? Anlamak benim için tabiki mümkün değil. Üstelik şair. Çok büyüleyici geliyor bana. Onun yazdığı şiirlerini okuyunca inanın içim bir tuhaf oldu. Tarihe bakın lütfen, sizlere sözünü ettiğim yazar ve şair hangi dönemde yaşamış. O hep ilklerde olan biri. Babası da bilinen ilk imparatormuş. Ageda Kralı Sargon…

Enheduanna, Ay Rahibesiymiş. Ne demek Ay Rahibesi?

Bu İmparatorluğun toprakları Akdeniz’den Pers ülkesine kadar geniş bir alandaymış. İmparator Sargon çok önemli biriymiş. İlk olmasından da bu anlaşılıyor zaten!

Bir çok filmde izlemişizdir. Hazreti Musa’nında annesi onu bir sepete koymuş, Nil nehrine bırakmış. Bakın ‘Erken ilk bin yılda, çivi yazısıyla tabletlere kaydedilmiş, günümüze ulaşmış sözlerin Kral Sargon’a ait olduğu kabul olunmuş.

“Bana gebe kalan kutsal annem, beni gizlice dünyaya getirdikten sonra, hasırdan bir sepete koymuş ve kara sakızla her yanını ziftlemiş ve nehre emanet ederek akıntıya bırakmış… Nehir beni bir çiftçi olan Akki’ye götürmüş. Akki beni oğlu olarak yetiştirdi. Bahçıvanlık yaptığım sürede ve elli dört yıl süren krallığım boyunca Tanrı İştar beni sevdi ve korudu.”(alıntı)

Bu taş metinlerde Kraldan çok söz ediliyormuş. Onun kişisel özelliklerini anlattıkları gibi kızından da söz edilmiş.

Enheduanna’nın şiirlerinin çoğunlukla, Sümerlerin sevgi Tanrıçası İnanna için yazıldığı tesbit edilmiş.

Enheduanna, şiirlerini yarı tanrı olan tanrıçası ile konuşur gibi yazmış.

Taş tabletlerde bir çok şiirleri bulunmuş. Bir yerde şöyle yazıyor:

“Enheduanna’nın Mutluluğu” İnnana’ ya adanmış bir şiirin on sekiz bölümünü içermekte olup, çiviyazısı tabletlerden alınmıştır.

Enheduanna’nın kırk iki ilahisi de bulunmuş. Şairin bu şiirini okuyunca onu daha iyi anlayacağımızı sanıyorum.

İNANNA VE AN

Bir ejderha gibi saldın ülkenin her yerine
ağzından saçılan zehri,
şimşek gibi gürledin yeryüzünde
ağaçlar ve bitkiler ve bilcümle yaratık
secdeye vardı önünde.

Sen taşkın bir selsin dağlardan inen,
Ah, her şeyden önce gelen,
Ay tanrıçası İnanna, cennetin ve dünyanın tanrıçası!
Ateşin kıvılcımlar saçıyor ve sıçrıyor halkımın üzerine.
Bir hayvana binmiş hanım,
An sana üstünlük veriyor, kutsal buyruklar
ve sen işte böyle davranıyorsun.
Bütün büyük ayinlerimizde sen varsın.
Ama kim anlayabiliyor ki seni gerçekten?

Enheduanna
Çeviri: Ayten Mutlu