Epidural anestezi

Vücudumuz beyin ve omuriliğe bağlı milyonlarca sinir ağı tarafından oluşmuş kusursuz bir şebekedir. Bu şebeke sayesinde ağrılı uyaranlar beyne iletilmekte ve bu da acının duyulmasına sebep olmaktadır.

Ağrı kavramı ameliyatlar için de çok önemlidir. Ağrısız, güvenli bir ameliyat ‘anestezi’ sayesinde olur. Anestezi, bilinç kaybı veya bilinç kaybı olmaksızın his ve duyumların kaybı ile oluşturulabilir. Anestezi, aynı zamanda ameliyat ile ortaya çıkan stres, korku ve anksiyeteyi de kontrol eder. Günümüzde anestezi, deneyimli uzman doktorlar, modern teknikler ve yeni ilaçlar sayesinde, üst düzey bir konfor ve minimal riskle yapılabilmektedir.

Güvenli anestezinin ilk koşulu ‘hastaya özel’ anestezi planı oluşturmaktır. Ameliyat kararı verilen her hasta, ameliyat öncesinde anestezi uzmanı tarafından muayene edilir. Muayenede akciğer ve kalp gibi yaşamsal işlevi olan sistemler değerlendirilir. Hastanın tıbbi geçmişi, yakınmaları, kullandığı ilaçlar, labaratuar incelemeleri, ameliyatın niteliği de göz önünde bulundurulurak hastanın anestezi planı ortaya çıkarılır. Uygun görülen anestezi tekniği kullanılarak ağrısız, acısız, sorunsuz bir ameliyat gerçekleştirilir.

Ağrısı olmayan bir operasyon yoktur. Yapılan işlemler nedeniyle cerrahi işlemlerin hepsinde ağrı mutlaka oluşur. Ağrı meydana geldiğinde, vücutta stres reaksiyonu oluşturur. Stress sempatik sistemin devreye girmesine, adrenalin ve noradrenalin gibi hormonların salınmasına neden olur. Bu maddeler damarların aşırı büzülmeye, kalpte çarpıntısı gibi istenmeyen durumların oluşmasına neden olur. Bütün vücudu etkileyen bir travmaya dönüştüğünden ameliyatlarda ağrının dindirilmesi önemlidir. Ağrıyı dindirense anestezidir.

Ameliyatlarda bilinç kaybıyla yapılan anestezi genel anestezi, bilinç kaybı olmadan ağrıyı gidermenin yolu ise bölgesel veya lokal anestezidir. Bölgesel anestezi 3 türlü yapılabilir. Bunlar spinal, epidural ve bunların beraber yapıldığı kombine yöntemlerdir. Bu yöntemlerle, ağrı ileten sinir yolları üzerindeki iletim değişik seviyelerde engellenerek çok etkili bir anestezi oluşturulur. Günümüzde bu kadar etkili ağrı dindirme yöntemleri varken gerekli durumlarda bunları kullanmamak, operasyonda ve sonrasında ağrıya "katlanılmasını" beklemek çağ dışı bir yaklaşımdır.

Epidural Anestezi

Halk arasında daha çok ‘ağrısız doğum’ sağlayan anestezi yöntemi olarak tanınmış olan epidural anestezi; ağrıyı dindirmek amacıyla bir çok farklı ameliyatta uygulanabilen bölgesel bir anestezi yöntemidir. Genel anesteziden farkı ameliyat olan hastanın işlem esnasında uyanık olması ve etrafında olup bitenleri tamamen algılamasına rağmen ağrı duymamasıdır.

Epidural Anestezi Nasıl Uygulanır?

Epidural anestezi; omurilik etrafını dıştan bir kılıf gibi saran dura tabakası üstündeki boşluğa lokal anestezik ve analjezik (ağrı kesici) ilaç verilmesi işlemidir. Epidural aralık, içinde yağ dokusu, lenf ve ince kan damarları bulunan bir boşluktur. Boyundan başlayıp kuyruk sokumuna kadar devam eder.

Epidural anestezi sırt, bel ya da kuyruk sokumundan yapılabilir. Oturur veya yan yatar pozisyonda uygulanabilir. İşlem öncesinde, anestezinin yapılacağı bölge antiseptik bir maddeyle temizlenir. Daha sonra oldukça ince bir iğneyle cilt ve cilt altı uyuşturulur. Ardından epidural iğne ile epidural aralığa girilerek ince bir katater yerleştirilir. Kateterin bir ucu epidural aralıkta sabit bir şekilde bırakılır, dışarda kalan ucundan ise epidural aralığa anestezik ve analjezik ilaçlar verilir. İlk verilen ilaçlar test dozudur. Test dozuyla epidural kataterin yerinin doğruluğu ile ilaca karşı duyarlılık ve alerji olup olmadığı araştırılmış olur. Bunlar garantiye alındıktan sonra tam doz yapılarak enjeksiyon işlemi tamamlanır. Bölgeye yerleştirilen kateter yardımıyla daha sonra da ameliyat boyunca ilaç verilmeye devam edilir. Ek dozlar bir enjektörle veya belli aralıklarla kateterden ilaç verilmesini sağlayan gelişmiş otomatik pompalarla verilebilir.

Epidural katater ve pompalar ameliyat sırasında sorunsuz bir anestezi sağlayabildiği gibi, ameliyat sonrası ağrıyı gidermek amacıyla da kullanılabilir. Ameliyat sonrası ağrıyı gidermek için epidural kataterin ucuna ‘‘ ağrı pompası’’ takılır. Hasta bu pompa sayesinde pompaya bağlı bir butonuna basarak kendi ağrısını kendi giderebilir. Bazı durumlarda anestezi doktoru bu ilaçları belli aralıklarla kendisi vermeyi tercih edebilir.

Epidural anestezi nasıl etki eder?

Vücudun tüm organlarında, ağrıyı algıyan ağrı reseptörleri vardır. Reseptörler, sıcak, soğuk, enfeksiyon, travma, kesi gibi ağrı hissi uyandıran durumları algılarlar. Ağrının amacı vücuda zarar verebilecek bir takım etkenlerin varlığından beyni haberdar etmek ve bunlardan korunabilmeyi sağlamaktır. Ağrı algıladığında vücut refleks olarak zararlı etkenden kurtulmak için önlem almaya çalışır.

Ağrı, reseptörler tarafından algıladıktan sonra sinir lifleri aracılığıyla omuriliğe, omurilikten de beyindeki ağrı merkezlerine ulaşır. Beynin bu uyaranı algılaması sonucu ağrı hissi oluşur. Epidural anestezide ise ağrı omuriliğe kadar ulaşmasına rağmen, beyne olan iletimi engellendiğinden ağrı hissi oluşmaz. Epidural anestezinin sağladığı ağrı hissizliği geçicidir. Hissizlik sadece epiduralden anestezik madde yapıldığı sürece vardır, kalıcı değildir. İlaç verilimi kesildiğinde kişi tekrar ağrıyı hissetmeye başlar.

Epidural anestezide bölgeye verilen anestezik maddenin cinsi, miktarı, yoğunluğu, dağılımı kadar iğnenin batırıldığı seviye ve hastanın pozisyonu, uyuşacak alanın genişliğini belirler. Uygun dozlar kullanıldığında sadece ağrı lifleri uyuşur. Kasların çalışmasını, hareketi sağlayan sinir lifleri yani motor lifler uyuşmadığından hasta kendini "felç olmuş" gibi hissetmez. Hasta bacaklarını rahatça hareket ettirebilir. Yani epidural anestezi ağrı giderilmesini felç etmeden ve ağrısız ameliyat yapılmasını sağlayabilen ideal bir yöntemdir.

Epidural anestezi yöntemiyle meme ve altındaki tüm doku ve organların ameliyatları gerçekleştirilebilir. Kadın doğum, genel cerrahi, üroloji, ortopedi ve estetik cerrahi dallarının tümünde epidural anestezi rahatlıkla kullanılabilir. Ağrısız doğrum, sezeryan, kadın genital organlarının operasyonları, fıtık, apandisit, mesane tümörleri, idrar yolu sorunları, bacak ve kalçalardaki ortopedik ameliyatlar, karın germe, liposcrupture (yağ alma) ve meme ameliyatları gibi birçok örnek epidural anestezi ile ameliyat edilebilir. Özellikle estetik cerrahide epidural anestezi estetik bir yöntem olarak çok rağbet görmektedir. Ayrıca epidural anestezi kalıcı olarak yerleştirilmek suretiyle kanser ağrısı gibi ciddi ağrısı olan vakalarda ağrı tedavisinde de kullanılabilir.

Epidural yöntemin avantajları

Genel anestezi uygulanmadığı için hastanın gaz almaması en önemli avantajıdır. Bu nedenle uyanamama gibi sorunlar yaşanmaz. Bir diğer avantajı ameliyat sonrası ağrısızlıktır. Profesyonel ellerde riskleri son derece düşüktür. Epidural anestezi ağrı hissini ortadan kaldırmada oldukça etkili ve yan etki ortaya çıkma riski de oldukça düşük bir yöntemdir. Ancak epidural uygulamalarının bu konuda iyi yetişmiş ve deneyimli anestezi uzmanları tarafından uygulanması gerekir.

Epidural anestezinin ne gibi riskleri vardır?

Epidural anestezinin en sık görülen yan etkileri hipotansiyon ve başağrısıdır. Epidural anestezi öncesi hastaya serum verilmesi, bacakların yukarıya kaldırılması, gerektiğinde damar büzücü ilaç verilmesi , işlem sonrasıda 24 saat yatış önerisi bu sorunları ortadan kaldırır.

Yetersiz anestezi diğer bir risktir. Verilen ilacın konsantrasyonu ve miktarı artırılarak bu sorun genellikle giderilir. İlacın epidura dışı yerlere verilmesi anestezinin işe yaramamasına, istenmeyen etkilerin ortaya çıkmasına sebep olur. İlacın damar içine verilmesi ise kasılmaya, kalp atışlarının düzensizleşmesine neden olabilir. Test dozu uygulamaları bu sorunları bertaraf etmek için uygulanmaktadır.

Epidural anestezinin solunum kaslarını etkilemesi veya felç kalma riski ise günümüz teknik ve tecrübesi ile neredeyse hiç yaşanmamaktadır.

Tıbbi her türlü işlemde olduğu gibi epidural anestezinin de bazı riskleri vardır. Deneyimli ve bilgili anestezi uzmanları ve modern teknikler sayesinde tüm riskler minimale indirgenerek epidural anestezi son derece güvenli ve yararlı bir anestezi yöntemi olmuştur.

Epidural anestezi kimlerde uygulanmaz?

Düşük tansiyon, kullanılacak anestezik ilaçlara alerji, iğnenin batırılacağı bölgede enfeksiyon, nörolojik hastalık, aktif kanama, trombosit sayısı 100.000 altında olan hastalara epidural anestezi uygulanmaz. Hastanın bu işlemi istememesi de diğer bir uygulanmama nedenidir.