İnebolu’daki evin duvarında bir gaz lambası

90’lı yıllardan buyana İnebolu’daki evin duvarına asılmış bir gaz lambası durur. Babam onu duvara asmış ve gerçeğine benzesin diye camını ve duvarı islendirmiş. Aslında bu gaz lambası elektriğe bağlıdır ve fitilinin olduğu yerde alev varmış gibi yanan bir ampul vardır.

Gaz lambası çocukluk yıllarımda çok iz bırakmıştır. 7 yaşına kadar yaşadığım köyde elektrik yoktu ve her odada gaz lambası olurdu. Evde yalnızca bir lüks lambası olduğu için tek odada o da misafir olduğu zamanlarda kullanılırdı.

Gaz lambası içine gazyağı konulan yassı şişe şeklinde bir hazne, o haznenin üzerine takılmış bir düzeneğin içinden geçen uzun bir fitilin bir ucu gazyağının içindedir, diğer ucu da düzeneğin üst tarafındadır. Fitil buradan yakılır. En üstte de bir cam bulunur. O cama lamba şişesi de denir. Lamba şişesinin bir tarafında metal bir arkalık takılıdır.

Gaz lambasının nasıl yakılacağı önemlidir. Çok yakılırsa şişeyi islendirir hatta çatlatabilir. Kısık yakılırsa lamba sönebilir.

Metal arkalığın takılı olduğu telle duvardaki çiviye takılır. Yüksekliği büyüklerin erişebileceği kadar aşağıda, çocukların erişemeyeceği kadar yukarıda olmalıdır.

Duvardaki çivi çok sağlam olmalıydı çünkü gaz lambası asla yere düşmemeliydi. Üzerinde alev olan ve altındaki cam hazne gazla dolu olan lambanın düşmesi, ahşap evlerimiz için ciddi bir yangın tehlikesi oluştururdu.

Gaz lambası çok fazla ışık veremediği için hava iyice kararmadan yakılmazdı. Dışarıda işi olan orada başka gaz lambası yanmıyorsa duvarda lambayı eline alır, onunla giderdi. Gaz lambasının nasıl tutulması gerektiğini herkes bilirdi. Odada kısa süreli karanlıkların olmasını yadırgamak gibi bir lüksümüz asla olamazdı.

Anlattığım yıllar 60’lar ve anlattığım köy İnebolu’nun Yeşilöz (Ibras) köyüydü. İnebolu’ya gittiğimizde –ki hep gündüz zamanlarıydı- elektriğin ışığını tanıma şansım olmazdı. İnebolu’ya gittiğimiz zamanlar babamın terzi dükkanında otururdum.

Köyün karşısındaki yamaçtan İnebolu-Kastamonu yolu geçerdi. Oradan seyrek geçen arabaların ışıklarının nasıl olduğunu çözemezdim.

Çocukluk yıllarımda tanıdığım ışık kaynaklarım en çok gaz lambası, ara sıra lüks lambası ve büyükbabamın yassı pille yaktığı kendinin yaptığı el feneriydi.

İnebolu’daki evin duvarındaki şaka için asılmış gaz lambası yaşamının erken yıllarının anılarını tazeler, her gördüğümde.

Ankara, 7 Aralık 2008