İnsan Kaynakları Yönetimi tarihsel süreç

Tarihsel Süreç : İnsan kaynakları yeni bir olgu değildir.Yeni olan örgütlerin insana bakış açısındaki değişikliklerdir.Tarih boyunca iki kişiden fazla çalışanı olan tüm işletmelerde bir yönetenler birde yönetilenler olmuştu. Yönetenlerin, işletmelerini verimli bir şekilde yönetebilmek için süreçleri ayrıştırma ve bazı kural ve kaideler çerçevesinde işleri yürütmeye çalışmaları da yine insanlık tarihi kadar eskidir. Sadece Frederich TAYLOR tarafından düzenli bir şekilde kaleme alınıp “Bilimsel Yönetim İlkeleri” adıyla yayınlanan klasik eserle tanınmış ve dünya bilim tarihinde kabul görmüştür. İnsan kaynakları yönetimi ile ilgili çalışmaların başlangıcı da aynı tarihlere rastlar. 1900 yılında B.F.Goodrich Almanyada ilk istihdam departmanını kurmuştur.1910-1920 yılları arasında Elton MAYO ve arkadaşları Chicago kenti yakınlarındaki Hawthorn kasabasında bulunan Western elektrik firmasında bir dizi araştırma gerçekleştirdiler. Bu çalışmalara göre insan faktörü ön planda tutulmuş ve insanların işlerinde daha fazla tatmin olduklarında daha fazla çalışacakları ve işçilerin üretkenliklerinde duygusal faktörlerden çok ussal (gerçekçi) faktörlerin önemli olduğuna dikkat çekilmiştir. Literatürde “ İnsan İlişkileri Yaklaşımı ” olarak kabul görmüştür. İnsan kaynakları yönetimi, tarihsel gelişmeler ve bu tarihi olaylara bağlı olarak her dönemde ortaya atılan çeşitli yönetim teorileri doğrultusunda gelişme göstermiştir.20.YY öncesi, çalışanların işyerindeki yönetiminin iyileştirilmesi konusunda organize olmamış tek tük çabalar vardı.Bir anlamda özel sektörde faaliyet gösteren personel uzmanlarının konumları işe alma, eğitim, güvenlik ve sağlık konularında bilgilerine başvurulabilecek şekilde oluşturulmuştu. Ancak bu dönemde personel uzmanlarının sayısı, oldukça az sayıda olan büyük firmaların varlığı ile sınırlıydı. Sanayi devrimi ile beraber işlerin küçük dükkan ve evlerden büyük fabrikalara taşınması, pek çok sayıda işçinin bir çatı altında toplanmaya başlaması, işgücünün uzmanlaşmaya başlamasıyla, planlama, işe eleman toplama ve seçme, yerleştirme, ücretlendirme ve diğer yan faydalar gibi daha önceleri formal bir şekilde yapılmayan faaliyetlere duyulan ihtiyaç ve gösterilen ilgide artmaya başlamıştı Klasik Yönetim teorileri içinde yeralan görüşler arasında Taylor, Henry FAYOL ( Yönetim Süreci Yaklaşımı) ve Maks Weberin bürokrasi yaklaşımı yer almaktadır. İnsanı geri plana atarak daha çok üretim, makineler, iş süreçleri, iş dizaynı üzerinde durması, yetki ve sorumlulukların yukarıdan aşağıya doğru aktarıldığı bürokratik emir komuta zinciri içinde hiyerarşik örgüt yapılarının benimsenmesi dış çevre koşullarından çok iç çevre koşulları üzerinde durulmasıdır. Taylor felsefesi dört ilke ile özetlenebilir. 1. Yönetim uygulamasında, bilimsel yöntemlerin kullanılması ve geliştirilmesi ( yani işi yaparken en iyi yolu bulmak ) 2. İşçileri işe alırken, belirtilen işe en uygun kişiyi seçmeye yarayacak bilimsel yaklaşımları kullanma 3. İşçiye, bilimsel, öğretim, eğitim ve kendilerini geliştirme olanağı sağlama ve böylece işçilerle içten gelen işbirliği geliştirme 4. Yönetim ile işçilerin görevlerini ayırmak ve bu ayırmayla birlikte, bu iki grup arasında arkadaşça ilişki ve işbirliğini teşvik etmek. İnsanı makinenin bir uzantısı olarak kabul eden klasikçilerin bu yaklaşımı günümüzde hala eleştiri konusu olmakla beraber klasik anlamda yazılan en kapsamlı çalışma olduğundan ve geçerliliğini koruyan ilkeleri bulunduğundan birçok çalışmaya kaynak teşkil etmektedir. Hemen takip eden dönemde işletmeleri “ Sosyal Sistemler” olarak kabul eden yaklaşım ile informal yapılanma, iletişim, grup içi ilişkiler kavramları geliştirilerek insanın işletmenin en önemli öğesi olduğu vurgulandı. Tüm çalışmalar doğru rotada ilerliyordu ki 1930 Dünya ekonomik krizi ile birçok firma üretken olmayan faaliyetlerini durdurdu ve onbinlerce kişi işten çıkartıldı.1932-1946 yılları dünya savaşları döneminde ise işletmedeki insan verimliliği bir yana dursun hayatta kalmak uğruna çalışmalara ağırlık verildi. Almanlar, bir gecede denizaltı yapmak İngilizler, donanmalarında şimdiki ISO 9001 standartlarının temelini teşkil sistem , standardizasyon ve temel yapı kavramları ile uğraştılar.Ordudaki bu çalışmalar ileride işletmelerde de doğrudan uygulama alanı bulmuştur.Savaş sonrası 1950-1960 yılları arası motivasyon çalışmaları yeniden hız kazandı.İnsan Kaynakları uygulamaları yeniden incelenmeye başlandı.1954 yılında Mc Gregor (x, y teorisi ) Abraham Mashlow (İnsan İhtiyaçları teorisi), 1955 yılında Peter Drucker amaçlara göre yönetim, kurum kültürü gibi teorileri günümüz çalışmalarında temel veriler sağlamaktadır. Örgüt içi eğitimlerin önemi anlaşıldı , “Örneğin bir firma mevcut elemanlarından daha yetenekli ve eğitimli insanlar işe alırsa, diğer grubun ihtiyaçlarını karşılamak açısından eğitim programlarını güncellemek zorundadır” gibi ifadeler 50 li yıllara imzasını atmıştır. Peters ve Wateerman 1982 Mükemmel Firmaların ortak özellikleri adlı çalışmalarıyla aşağıdaki 8 maddeyi tanımladılar. ( Çev. Selami SARGUT Yöneltme ve Yükseltme sanatı ) 1. Eylem Tutkusu Firma analizlerle etkisiz hale getirilmez.Yöneticiler kararlar hakkında düşünür, sonra bunları uygulamaya başlar.Yani karar alma süreci firmayı hareketsiz bırakmaz. 2. Müşteriye yakınlık : Müşterilerden öğrenmek, temel görüşleri kalite hizmet ve güvenilirliktir 3. Özerklik ve müteşebbislik : Firmada liderler ve yöneticiler teşvik edilmekte ve onlara fırsat verilmektedir. 4. İnsanlar aracılığıyla verimlilik : İşgücü kalitenin ve verimliliğin temel öz kaynağıdır. 5. İşin içinde olmak ve değerlerle yönlenmek :Üst yönetim firmadaki her şeyle ve herkesle ilgilidir.”Gezinerek yönetim” önemlidir. 6. Bildiğin işe bağlı kalmak : En iyi bildiği işe bağlı kalan firmalar, en iyi performansın elde edilmesini sağlar. 7. Sade yapı ufak kadro :Yapının basit olması ve üst yönetim kademelerinin asgaride tutulmasıdır. 8. Gevşek ve sıkı özelliklerinin bir arada olması : Firmalar hem merkeziyetçi hemde ademi merkeziyetçi (yerinden yönetim )özelliğini taşır.Özerklik, ürün geliştirme ve yaratıcılıkta taban indirilmekteyken, temel değerlerin korunmasında merkeziyetçilik benimsenmektedir. ? Ve 1980’li yıllardan itibaren geliştirilen yeni yönetim teorileri ile işletmelerde İnsan Kaynakları ayrı bir birim olarak yapılanmaya başladı. “ Her bir yönetici nasıl pazarlama veya finans bilgisine sahip olmak zorundaysa İKY ile ilgili temel kavram ve faaliyetler hakkında bilgili olmak zorundadır”. fikri kabul gördü Danışmanlık şirketleri Özel İstihdam büroları kuruldu , internet üzerinde hizmet veren kariyer siteleri oluşturuldu Özgeçmiş (CV) adını, Personel Yöneticisi( İnsan Kaynakları Yöneticisi) adını almaya başladı.