İş yerinde sapkın davranışlar

İşletmelerde   her   şeyi  birtakım   kurallara bağlamak,  yönetim hiyerarşisini  ve üretim faaliyetinin kalitesini, disiplinini  olumlu etkiler.

Etkiler etkilemesine ancak bu kural her zaman da geçerli değildir.

Bu noktada  firmanın, sapkın davranışlar sergileyen çalışanlara  ihtiyacı vardır. Sapkınlıktan kasıt, aklınıza gelen ilk anlamdaki  o  olumsuz ve uğursuz  mânâdaki  sapkınlık değildir.

Ya nedir?

“İşletmenin önemli norm ve kurallarının, işletmeye yarar sağlamak amacıyla bilinçli olarak ihlâl edilmesidir.”[1]

Bir diğer deyişle, işletmenin kurallarının, iyi niyet ve samimiyet içerecek şekilde, işletmeye daha fazla fayda sağlayacağı ön görüsüne  sahip çalışanlarca, bilinçli/yapıcı  şekilde  ihlâlidir.

Literatürde buna,  yapıcı sapkın işyeri  davranışı da  denilmektedir. (constructive deviant workplace behaviors)

Yıllar önce  Büyükdere-Sarıyer’de  vazife yaptığım sırada,  oradaki özel  bir restoranın otoparkında görevli çocuğun bana anlattığını aynen naklediyorum:

Abi, patron  diyor  ki; kim olursa olsun, kesinlikle müşteri olmayan kişileri  otoparka almayacaksınız. Ben  de  almıyorum ancak bazen öyle oluyor ki mecbur kalıyorum. Geçen hafta  ben izinliyken biri gelmiş.

Adam demiş ki, çocuklar on dakika bir işim var, işimi hâlledip hemen çıkacağım. Bizimkiler yok olmaz demişler.  Sonra adam demiş ki, müsaade edin, ben savcıyım  işimi hâlledip çıkacağım.

Bizim öbür çocuklardan biri de kusura bakma, patronun kesin emri var…gibisinden laflar etmiş, artık aralarında ne konuşma geçtiyse… Adam da  sinirlenip gitmiş. Hemen sonra da ekipler gelmiş,  bizim otoparkta kim var kim yok toplamış!

Aslında bu örnek, ortalama bir zekânın gerektirdiği basirete sahip olmayan bir çalışanın, hem de, “mevzuata uyuyorum zırhı ve peçesi altında” işletmeye nasıl da  zarar verdiğinin en somut göstergesidir.

Şâyet bir çalışan, işletmede  karşılaştığı  problemlere, her koşulda ve daima ortodoks  yöntemlerle çözüm aramaya kalkarsa, bir süre sonra  attığı taş ürküttüğü kurbağaya değmeyebilir.

Çalıştığı kuruma zarar bile verebilir.

Eski bir darbımeselin dediği gibi;  haddinden fazla şiddet gayedeki hikmeti yok edermiş.

Sabrın sonu ile