Kaçak akım nedir? Kaçak devreye giren akımlar ve çıkan akımlar arasında fark olması manasına gelir. Normalde elektrik hattı basitçe devreden çekilen akımla, devrede kaybolan akım ölçülür. Teknik olarak devreye giren ve devreden çıkan akımların aynı olması gerekir.
Eğer devreye 10 amper faz hattından giriyor, nötr hattından 9,5 amper çekiliyorsa 0,5 Amper (0,5 Amper, 500 mili ampere tekabül eder ve bu akım yangın koruma röleleri 300 mili amper ve konutlarda kullanılan kaçak akım rölesinin açma sınırı 30 mili amperdir ve izin verilen sınır değerlerinden son derece büyüktür) akım herhangi bir cihazın metal gövdesi vasıtasıyla toprak hattından geçiyor demektir.
Bu durum istenmeyen bir durum olmakla birlikte metal gövdeli herhangi bir cihaza dokunduğunuzda çarpılacaksınız demektir. Metal gövdeli ve içinde trafo (transformatör ) bulunan aygıtlar, içinde elektronik kart bulunan cihazlar topraklanmalıdır.
Bir fazlı sistemler günümüzde genellikle yeni abone olunan bina ve işletmelerde terk edilmiş bir yöntem olmakla birlikte yine de kullanılabilmektedir.
Bir fazlı faz nötr kesmeli kaçak akım rölesi
Günümüzde ise daha çok üç fazlı sistemler kullanılmakta olup, konut, ofis, hastane tipi yerlerde 30 mili amper kaçak akım ve 25 ile 100 Amper aralığında açma kapasitesine sahip kaçak akım röleleri kullanılmaktadır. Eğer işletme bir fabrika ise durum değişir ve kaçak akım açma sınırı 300 mili amper olan röleler kullanılır.
Üç fazlı kaçak akım koruma rölesi
Akım sınırı 100 Amperin üzerine çıktığında ise olay daha karmaşık bir hale gelir ve genellikle de sorun burada başlar. 100 Amper'in üzerindeki akım değerlerinde genellikle devre girişinde koruma sigortası yerine Termik ve manyetik açma kapasitesine sahip Termik Manyetik Şalterler (TMŞ) kullanılır. Termik manyetik şalterlerin bir kısmının ön kapağı açılınca içerisinde şalterin açma-kapama(on-off) kolunun sağ ya da sol taraflarında kontak girecek şekilde boşluk yapı ve şalterin reset butonu göze çarpar.
Şekillerde görüldüğü gibi on-off ve kırmızı reset butonu ve üzerinde ayar vidası dolayısıyla akım ayar sınırı çerçevesinde ayarlanan bir yapısı vardır. Yukarıda kaçak akımlarda kaçak akım rölesinin kullanılamayacağı belirtilmişti. Bu durumda ise genellikle dört adet yeni sisteme eleman eklenmelidir. Bunlardan birincisi açtırma bobini: Açtırma bobini şalteri üretici firma tarafından imal edilmiş ve şalterin açılan ön kapağının altındaki yuvaya yerleştirilen, elektrik akımı uygulandığında kontakları konum değiştiren elemandır. Özellikle bu elemanı devreye bağlarken dikkat ediniz. Zira bu eleman bazı iki ucu birbirine kısa devre olabilen bir eleman. Özellik 3 ve 4 numaralarla belirtilen uçlar yuvasına yerleştiğinde normalde açıkken kapalı hale gelebiliyor. Yanlış bağlantı halinde biraz sonra anlatacağım açtırma kontrol rölesinin yanmasına neden oluyor. Bu rölenin fiyatı da bazen iki yüzden başlayıp beş yüz altı yüz liraya varan maliyetlere sebep oluyor.
Açtırma bobini örnekleri. (Özellikle bağlantı için 3-4 nolu uçları kullanmayınız! Bağlantı için 4 ve 3'ün solundaki bağlantı vidasını kullanınız.)
İkinci olarak kullanılacak malzeme kaçak akım kontrol rölesidir. Bu rölenin faz nötr beslemesi ve fazından ortak uç'a köprüsü ve normalde açık uç açtırma bobinin 4 numaralı ucuna bağlanırsa iyi olur. cihazın nötr ucunu ise 3 nolu ucun sağına bağlamalısınız.
Açtırma rölesi örnekleri
Troid: Hattın girişine bağlanır ve hattın girişinde 3 faz ve nötr hattı toplam dört adet kablo troidin içinden geçirilir. S1 S2 uçları rölede şemada gösterilen yere ve gösterildiği gibi bağlanır. Kesinlikle yük altında S1 S2 uçları boşta bırakılmamalıdır. Patlamaya ve yangına neden olabilir. Tıpkı akım trafosunda olduğu gibi eğer devrede boşta kalan akım trafosu varsa sekonder uçları kısa devre edilmelidir.
![]()
