Kafamda Bir Tuhaflık-Orhan Pamuk’tan Ansiklopedik Roman

Orhan Pamuk’un bütün kitaplarını satın almış, ama yalnızca ikisini sonuna kadar okuyabilmiş bir okur olarak, Kafamda Bir Tuhaflık’ı  satın aldığımda da yine bitiremem kaygısı içindeydim. Kitabı elime aldım, başta bir hayli sardı beni, sonra sıkmaya başladı. Uzun ve gereksiz hikâyeler, ayrıntılı yemek tarifleri, lüzumsuz teferruatlar…

Galiba gene aynısı olacak, bu kitabı da yarıda bırakacağım diye düşünerek, ama bu defa direnebildiğim kadar direnme kararlılığıyla devam ettim. İyi ki öyle yapmışım…

Beyşehirli Mevlut, bir düğünde kendisine gösterilen kızı beğenir ve mektuplaşmaya başlar. Uzun bir süre sonra kaçmaya karar verirler. Başı ve yüzü örtülü kızı, arkadaşının kamyonetine atarlar, yola koyulurlar. Tren istasyonuna geldiklerinde bir de ne görsün, kaçırdığı kız, düğünde kendisine gösterilen ve mektuplaştığı kız değil, onun ablasıdır.

Kızın geri götürüp gururunu kırmak istemez. Evlenirler…

İstanbul’da tek göz bir evde yaşamaya başlarlar. Mevlut evinin geçimini bozacılıktan sağlar. Her akşam sokak sokak boza satarak rızkını çıkarmaya çalışır. Ancak bozayla evin geçimini sağlamak olansızdır. Mecburen başka işlere girer: Dondurmacılık, yoğurtçuluk, sokak pilavcılığı, büfecilik, elektrik tahsildarlığı, otopark işletmeciliği…

Bir süre sonra, o düğünde göz koyduğu ve mektuplaştığı kızla karşılaşır. Hayatının akışı fazla değişmese de içinde fırtınalar kopar.

Kafamda Bir Tuhaflık, Bozacı Mevlut ve çevresi özelinde 1980’lerin başından günümüze dek Türkiye’nin, İstanbul’un, özellikle de Gültepe, Mecidiyeköy,Tarlabaşı, Beyoğlu, Gazi Mahallesi gibi yoksul semtlerin hikâyesidir aslında. Beni çok etkilemesi, sanırım bu semtlerin bazılarında uzunca süre yaşamış ve siyasi faaliyetlerde bulunmuş olmamdandır.

Kitap, romanlığı da aşmış, bir genel kültür ansiklopedisi düzeyine ulaşmıştır. İyi boza, lezzetli dondurma, nohutlu ve tavuklu pilav üretiminin, büfeciliğin, otoparkçılığın, elektrik tahsildarlığının, kaçak elektrik kullanımının, devlet arazisi çevirmenin, gecekondu yapımının bütün püf noktalarını en ince ayrıntısına kadar bulmak mümkün.

Bu kadar ayrıntı bazen çok sıkıcı hâle gelebiliyor. İşte orada okurun tahammül göstermesi gerekiyor.

Bozanın az miktarda da olsa alkol ihtiva ettiğini… Alkolün yasak olduğu Osmanlı’da içki almak isteyenler tarafından daha çok tüketildiğini bu kitapta öğrendim.

Her ne kadar Orhan Pamuk televizyonda bu kitabın nükte dolu bir roman olduğunu iddia etse de, ben aynı kanaatte değilim. Mizahi unsurlar yok denecek kadar az. Yanlış kız kaçırmak bunlardan biri…

Bir başkası Diyarbakır’a giden müfettiş kılıklı adamın öyküsü. Adamı kente götüren taksi şoförü, halkın 12 Eylül darbesinden çok memnun olduğunu, teröristlerin hapse tıkılmasını memnuniyetle karşıladığı söyler. Adam, “Ben avukatım. Buraya hapishanede işkence görenleri savunmaya geldim,” deyince şoförün tavrı değişir, az önce söylediklerinin tam tersini ileri sürer, insanlara büyük eziyetler edildiğini söyler. Avukat, bu çelişkili tavra sinirlenir. Bunun üzerine sürücü, ilk söylediğinin resmi görüşü, ikincisinin ise şahsi görüşü olduğunu söyleyerek avukatı güldürür.

Romanda Karadenizlilere de yer vermiş Orhan Pamuk. Tamamı kötü rollerde…

Kafamda Bir Tuhaflık okuduğum tüm romanlar içinde en iyilerinden biriydi. Dönemsel romanlar olan Durgun Akardı Don ve Drina Köprüsü tadında…