Kanuni Sultan Süleyman neden muhteşemdi?

Muhteşem Yüzyıl ve Muhteşem sıfatı ile ilgili olarak bir yanlış anlama...
Kanuni Sultan Süleyman’ın döneminden çok daha sonra Kanuni diye anılmaya başladığı bilinen bir gerçektir. Türkçe tarih kitaplarında Sultan Süleyman bugün hala Kanuni Sultan Süleyman diye anılır. Batılıların ise ona” Magnifico “, “Magnificent” ya da “magnifique” dedikleri çok dile getirilmektedir. Dilimize muhteşem ya da görkemli olarak çevirilen bu kelimenin bir hayranlık ifadesi olduğu ve Sultan Süleyman'a Batılıların ne derece önem verdikleri sürekli dile getirilmektedir. Oysa Sultan Süleyman da dâhil olmak üzere Venedik kaynaklarında bütün Osmanlı sultanları ve hatta paşaları için bu muhteşem unvanı hep kullanılmıştır. Hatta Venedik'in saygıdeğer bulduğu bütün yöneticileri için de bu ünvan kullanılmıştır.

Neticede bir tarihsel belgeyi elimize alıp baktığımızda bu belgenin resmi bir evrak taşıması gerçeğinden yola çıkarak belirli kurallar çerçevesinde yazılması gerektiği gerçeği unutulmamalıdır. Bu kurallar sadece bütün yabancı kaynaklarda değil, Osmanlıca metinlerde de karşımıza çıkmaktadır. Osmanlıca belgelerde adına "elkab" denilen ünvanlar bulunmakta ve bu ünvanlar kişilerin görevlerine göre çeşitlenmekteydi. Mesela Venedik baylosu için Osmanlı belgelerinde kullanılan elkab şu şekildeydi: "Kudvetü’l-ümerâ fi milleti’l-mesihiyye" Buna göre kişinin saygınlığı, milliyeti ve dininin de vurgulandığı elkablar belirtilmeden bir metin kaleme almak elbetteki diplamatik ilişkilerin devamlılığı açısından uygun bulunmazdı.

Venedik belgelerinde bilhassa Venedik baylosu raporlarında Osmanlı sultanlarından bahsedilen kısımlarda sultanların bizzat isimlerinin geçmediği, onun yerine genellikle “sua magnificenza” diye belirtildiği görülmektedir. Bununla birlikte Osmanlı sultanları için kullanılan esas unvan “Gran signore” ya da “Gran turco”dur. Bu kelimenin Türkçe'ye tam çevirisi Büyük Bey ya da Büyük Efendi şeklindedir. Konu ile ilgili olarak Venedikli tarihçi prof. Maria Pia Pedani, "in nome del gran signore" adlı kitabında aydınlatıcı bilgiler vermektedir. Kitabın Türkçesi “Osmanlı Padişahının Adına” yakın zamanda Türk Tarih Kurumu’ndan çıkmıştır. Bu nedenle Sultan Süleyman için ithaf edilen "magnifico" unvanının doğru olmasıyla birlikte bu unvanın diğer sultanlar ve paşalar için de kullanıldığı ve bunun da bir hayranlık ifadesi değil, resmi belgenin üslubuna uyacak şekilde saygınlık ifadesi olduğu gerçeği unutulmamalıdır.