Kayyım mı, kayyum mu?

Bugünlerde yanlış kullanılan sözcüklerden biri de (kayyım-kayyum) dur. Bu iki sözcük arapça "ka-ve-me" kökünden gelmektedir.

"Kayyım" bir şeyi vekâleten idare eden, yönetici, bekçi anlamına gelir. Mahkeme tarafından bir kuruma, bir şirkete atanan kişiye 'kayyım' denmektedir. Bu nedenle 'kayyım' daha çok bir hukuk terimi olarak karşımıza çıkmaktadır. Keza, camilerin temizliği, bakımı, açılıp kapanması işlerine bakan kişiye de 'kayyım' denir. Burada kayyımın cami için bir tür bekçilik yaptığı da söylenebilir.

''Kayyûm' ise Tanrı'nın isimlerinden biridir. Hiç kimseye ve hiç bir şeye muhtaç olmadan kendi kendine var olan, ayakta duran, zâtı ile kaim olan anlamına gelir. Bu sıfat 'kıyâm bi-nefsihî' diye adlandırılır.

Özetle, günlük hayatımızda kullandığımız kavram 'kayyım'dır. 'Kayyûm' ise Tanrı'nın doksan dokuz isminden biridir.

Kıyamet, istikamet, ikame(t), kıvam, makam, kaymakam aynı kökten gelen kelimelere birkaç örnektir. Meselâ kıyamet; insanların öldükten sonra dirilip (ayağa kalkacağı) güne denir. Keza 'kamet' de namaz için (ayağa kalkmak) demektir.

Yanlış kullanılan kelimelere iki örnek daha vererek bu yazıyı bitirelim:

Birincisi 'dahî' ile 'dâhî'nin yanlış kullanımıdır. Bilindiği gibi 'bile' anlamına gelen 'dahî' sözcüğünün birinci hecesi kısa, ikinci hecesi uzun okunur. 'Dehâ sahibi' anlamına gelen  'dâhî' sözcüğünde ise her iki hece uzun okunur.

İkinci olarak da 'malûmu ilâm etmek' deyimini açıklayalım. Bu deyimdeki iki sözcük de arapça (a-li-me) bilmek fiilinden gelir.'Malûm' bilinen; 'ilâm' ise bildirmek demektir. Bu deyim bazan 'malûmu ilân' şeklinde kullanılıyor ki, yanlıştır. "Malûmu ilâm etmek" bilinen şeyi bildirmek anlamına gelir ve 'konunun herkesçe bilindiğini, bu nedenle yapılan açıklamanın faydasız olduğunu' anlatmak için kullanılır. 'Mahkeme ilâmı' tabirinde 'ilâm' isim olarak kullanılmaktadır ve 'hükmün açıklanması' anlamına gelmektedir.