Kooperatifler Gününde Kooperatifleri Anlamak

Dünyada Uluslararası Kooperatifler Alyansının (ICA) aldığı karar çerçevesinde her Temmuz ayının ilk Cumartesi günü kooperatifler günü olarak kutlanmaktadır. Bunun yanında ülkemizde bugüne ek olarak 21 Aralık günüde kooperatifler günü olarak dikkate alınmakta, böylece yılda iki defa kooperatifler günü kutlanmaktadır. Ülkemizin çeşitli yerlerinde toplantılar yapılmakta, törenler düzenlenmekte, şenlikler organize edilmektedir. Yapılan toplantılarda kooperatiflerin önemi, sorunları ve beklentileri ortaya konulmakta, toplumda farkındalık yaratma adına daha birçok etkinlikler gerçekleştirilmektedir.   

Bugün çerçevesinde kooperatifçilik hakkında demeçler verilmektedir. Bilgiler ve görüşler sınırlı sayıdaki ulusal basın organında, internet tabanlı birçok gazete dergi ve haber sayfalarında yer almaktadırlar. Verilen demeçlerde kimi doğrudan kooperatifleri destekleyen ifadeler kullanırken, kimi günü geçiştiren sözlerle açıklamalar yapmakta, kimi de ülkemizdeki gerçekleri görmeden değerlendirmede bulunmaktadırlar. 

Bazılarımız dünyada olduğu gibi ülkemizde başarılı kooperatif örnekleri olduğunu görmezlikten gelmekte, kooperatiflerin karşı karşıya olduğu onca sıkıntıya rağmen ülkemizde ilk büyük 500 şirket arasında kooperatiflere ait tesisler ve kuruluşların yer aldığını bilmemektedir. Hepimizin bilmesi gereken bir gerçek ülkemizdeki kooperatiflerin ekonomik büyüklüğü küçümsenmeyecek boyutlardadır. Hatta dünyaya örnek olacak kooperatiflerimiz vardır. Kırsal alanda bazı kooperatifler yöresel ekonomilerin en önemli gücüdür. Bu bilgilere artık internette tarama yaptığınızda ulaşmak hiçte zor değildir.  

Ülkemizde sadece kooperatiflerde değil tüm sivil örgütlerinde yaşanan zorluklar bir birine çok benzerdir. Devletten yasal ekonomik avantajlar elde edemeyen sivil toplum örgütleri örgütlenme ve maddi zorluklar yaşamaktadırlar. Ortak ve üyelerine beklenen hizmetleri verememektedirler. 

Kaldı ki kooperatifler sosyo ekonomik bir örgütlenmedir. Gerçekte devlet kaynaklarından değil ortaklarından güç almak zorundadır. Ortaklarının sahiplendiği kooperatiflerde başarının temelinde ortaklarının maddi ve manevi desteği yatmaktadır. Sahiplenmenin olmadığı kooperatifler gibi sivil toplum örgütlerinin de aktif olamayan sayısal gücü hiçbir anlam ifade etmemektedir.  

Kooperatifler dünyada ve ülkemizde kayıtlı ekonominin en önemli girişimleridir. Demokrasinin okullarıdır. Toplumsal dayanışmanın merkezleridir. Küçük çiftçinin, esnafın ve dar gelirlilerin ekonomik olarak çıkış yoludur. İnsanı ve çevre değerlerini ön plana alan, herşeyi ticari değil sosyal yönüyle de ele alan oluşumlardır. Ülkemizde uzun bir geçmişe rağmen darbelerin ve bunu fırsat bilen hükümetlerin müdahaleleri ile adeta yok yerine konan kooperatifler yine de ayaktadır.  Önemli başarılara imza atmaktadırlar. Her alanda gelişme göstermektedirler.

Bugün kooperatifler Türkiye Milli Kooperatifler Birliği çatısı dışında doğrudan herhangi sivil toplum örgütü altında değildir. Kooperatifler dışında bir örgütsel yapının altında olması da mümkün değildir. Zaten bunun dışında bir yapıya da ihtiyaç yoktur. Ayrıca kooperatifler Türkiye Odalar ve Borsalar Birliğine her yıl milyonlarca lira ticaret sicil tescil ücreti ödeyen, faaliyetleri çerçevesinde Ticaret Borsası ile Ticaret sanayi Odasına üye olan ve aidat ödeyen kuruluşlardır.

Bugün başta ABD, İngiltere, Avusturalya, Almanya ve Japonya olmak üzere birçok ülkede kooperatifler gıdada, enerjide, bankacılıkta, sigortacılıkta ve daha başka hayatın birçok alanında etkin ve pazarda denge unsurudurlar. Ayrıca devlet politikaları ve bu ülkelerdeki özel sektör kooperatiflerin karşısında değil, tamamlayıcısı konumdadır. Aksine kooperatiflere önemli destekler ve haklar tanınmaktadır. Ne yazık ki ülkemizde kooperatiflerin sosyal yönleri, kayıtlı ekonomiyi destekleyen ekonomik özellikleri dikkate alınmadan şirketlerle bazı sivil toplum örgütleri ile bir tutulmaya çalışılması doğru değildir.

Kooperatifler gününde kooperatifleri anlamak için BM’ce 2012 Uluslararası kooperatifçilik yılının ve ardından 2014 yılının Uluslararası Aile Çiftçiliği Yılının neden ilan edildiğine bakmamız gereklidir. Kooperatifler dünyanın ilk ve en tanınmış, 150 yılı aşan süredir ayakta duran sosyo ekonomik örgütleridir. Ülkelerin kooperatiflerden beklenen faydayı elde edememesi sisteme müdahale etmesinden, kooperatifçilik ilkelerine göre bir kooperatifçilik yapılmamasından kaynaklanmaktadır.

Türk kooperatifçilik hareketi kurulduğu günden beri görevlerini yapmış ve imkânları ölçüsünde hala yapmaktadır. Ülkemiz merkez bankasının kuruluşunda kasalarını dolduran ilk kaynakların önemli bölümü kooperatiflerden temin edilmiştir. Tarım Satışlar Kooperatifleri ve Tarımsal amaçlı Kooperatifler eksikliklerine rağmen Türk tarımına hizmet etmekte ve etmeye de devam etmektedir. Konut kooperatifleri yaşanan sorunlara rağmen büyük başarılar elde etmişlerdir. Dahası izlenen politikalar çerçevesinde yeni kooperatifler kurulmuştur. Eğitim, Sigorta, Emek ve Enerji kooperatifleri hayatımıza girmeye başlamışlardır. İlgili bakanlıklar ve kooperatif üst örgütlerinin katılımı ile sorunların çözümüne yönelik çabalar vardır. Kooperatifçilik strateji ve eylem planın kabulü önemli bir adım olmuştur.

Kooperatifler gününde kooperatifleri anlamak için bardağa boş tarafından değil, dolu tarafından bakmalıyız. Kooperatifler bizlere yasalar ve kendilerine tanınan imkânlar ölçüsünde beklediğimiz hizmetleri vermeye çalışmaktadır. Nitekim önemli gelişmelerde elde edilmektedir. Ama asıl sormamız gereken biz dünya kooperatifçilik üst örgütlerinde yönetimlerde yer alan temsilciler ile gelişmeleri dünya ölçeğinde izleyen kooperatifçilik hareketine beklediği desteği verebiliyor muyuz? Kooperatifçilik ilkelerine uygun çözümler yaratabiliyor muyuz?