Kriz yardim paketinin Amerikan halkinda hissettirdikleri ++

Uzaklari anlatmam emroldu :)

Neler konustuk bu haftada Amerikalilarla. Yeni cikan, yardim paketi ilk defa ev alanlara 8000 dolarlik vergi kredisi veriyor, tabii kisi basina 75 bin dolardan az para kazananlar icin. Bu kredinin anlami orta halli kazanip vergi odeyen, ilk defa ev alan biri icin, 2000 dolarlik bir para anlamina geliyor. Ev alip, evinin degeri dustugu icin yeni faiz indirimine gidemeyenler, faiz indirimine gidebilecek, eger bazi bankalarla is yapmislarsa. Buna muhazafakar arkadaslardan itiraz geldi. Bu islemleri bir sekilde af olarak algiladiklari icin neden yanlis kararlar vermis insanlar odullendiriliyor dediler.

Mesele su ki insanlar hata yapar, yanlis kararlar verebilirler. Aynen odeyemecekleri 2-3 katli evlere girmek gibi, ya da sabit faiz yerine degisken faizin cazibesine kapilmak gibi. Yanlis yaptin, yatagini yaptin simdi icinde yat, sonuclarina katlan demek aklimizdan gecsede, "hakkettigini buldu" deme felsefesi ne kadar dogru ?

Benzer cumleler defalarca tarihte yankilandi. Birinci dunya savasinin ardindan Almanya'ya, halkina agir faturalar cikarildi. 1. Dunya savasinda en azindan sebep olduklari masraflari faturalari Almanya odemeli denildi. Yanlis kararlarinin sonuclarina katlanmalilar denildi. Bu sebep oldugun savasin faturasini en azindan ode denildiginde, Almanya halki bu agir savas faturasinin altindan kalkamamis ve 2. dunya savasinin temellerini bu maddi ezilmilmislik icinde atilmisti.

Gecen yillarda Amerikanin guneyinde New Orleans'in sular altinda kalmasi hakkinda da, benzer sozler duymustum bir arkadastan. Katrina kasirgasinin gelecegi, siddeti soylenmis, insanlar gitmek yerine kalmayi tercih etmislerdi, e oyleyse katlanmalimiydilar yanlis kararlarinin sonuclarina ? Ama farki oranin halki aliskindi kasirgalara ne kasirgalar atlatmislardi, aslinda bunu da atlatmislardi ah bir de su setleri gocmeseydi, kalmakla iligli kararlari yerinden olacakti. Ama gel gor ki setler iyi yapilmamisti. Bunu soyledigim cumjuriyetci arkadaslarin cevabi " eger ben oyle tehlikeli bir bolgede yasiyor olsaydim, orayi terk ederdim, kalmalarini secimi, sonuclari onlara ait " dolayisiyla yanlis kararlarinin sonuclarina katlanmaliydilar, yapilan yardim miktarlarindan sikayet etmemeliydiler ona gore.

Radyonun (NPR) dedigi bir sey vardi gecenlerde, bizler evi yanan birine yardima gitmeden once yargiliyormuyduk. Yani ocagi acik birakmis, birak evi yansin demiyordu kimse. Ya da doktorlar acile gelen kisilere yardim etmeyi reddetmiyorlardi, kisisel hatalari yuzunden acile dusmus olsalar, yaralansalar bile. Ama buna kisisel olarak yemin ettikleri, bu onlarin gorevi oldugu halde gorevini kotuye kullananlari, bankalari bu argumanlardan muaf tutuyorlardi. Yani kendi cikarinin en iyi nerede oldugunu bilemeyen halkla, bu is kendisine gorev olarak verilmis ancak gorevini tam yapmayan bankaci arasinda fark gozetiliyordu.

Evet ben de biraz kizgindim insanlara verdikleri yanlis kararlar ve bizi icine soktuklari bu krizden dolayi. Aldiklari SUV ler, 2 -3 katli evler, kullandiklari onca elektrik, gereksiz benzin miktariyla cevremi kirletmelerini hosuma hic gitmemisti. O paralarla ne kadar cok insana yardim edilebilirdi. Gecenlerde bir arkadas esinin 2500 dolarlik canta aldigini ima etmisti. Kulaklarima inanamistim. Herseyi ikinci el alan benim icin bu miktar korkunc bir harcamaydi. Oturdum hayalini kurdum, o parayi gonderebilseydim Veli'nin 3 yildir sivatamadan icinde oturdugu evinin sivasi sivanabilirdi. Isinden atilmis Sema'nin 6 aylik kirasi karsilanabilirdi. Insanlari anlamakta zorluk cekiyordum.

Anlamiyordum insanlarin neden altin, elmas yuzuk takmak istemelerini. Cocuklara okulda anlatmaya calisiyordum Bulgaristanli, altin aramalari yuzunden evinden olmus, yasli bir dedenin neredeyse aglayarak "Altindan nefret ettim, tirnagimdaki evlilik yuzugumu (vefat etmis esinin) cikardim" demesini, Afrika'da siyahlarin kaybettigi kollari, hayatlari. Neden sadece bir guzelligi arada bir gormekle yetinemiyorduk. Elmas en sert / kesici ve en guzel mineraldi tamam ama neden "bizim olmaliydi" eve goturmeliydik, onunla uyumaliydik, soguk yuzunu yuzumuzde hissetmeliydik.

Anlayamadigim herseye ragmen yine de benden cok farkli, hatta bana gore yanlis, karar verenlerin insan olduklarini unutmam mumkun degildi. Cumhuriyetci arkadaslarla farkimizda tam buradaydi. Onlar yine "yanlis yaptilar, birak yaptiklari yatakta uyusunlar simdi, odullendirmeyelim yanlis davranisi" diyorlardi. Aynen fakirler icin soyledikleri gibi. Sosyal yardimin temelini anlamakta zorlaniyorlardi. Aramizda gecen konusma soyleydi gecen hafta:

- Ama Mr. C., insanlar esit dogmuyorlar. Bazilarinin ailesi egitimli degil, bazilarinin babalari hapiste, bazilarinin annesi uyusturucu bagimlisi. Bazisininsa sinirleri musait degil calismak icin, isten atiliyor, insanlarla gecinmesini beceremiyor, sinirleri musait degil.

- Ee "Zeynep" bilirsin Darvin'in kurallarini. Zayifin kaybolmasi, guclunun yasamasi :)

- Ama sende unutuyorsun biz eski zamanda yasamiyoruz, artik zaman medeniyet, uygarlik cagi, bu da zayifi gozetmekten geciyor.

-Iyi adapte olan yasacaktir "Zeynep"

-Peki senden daha iyi adapte olmus milyarder ya derse "ben senden daha akilliyim, zenginim, ben daha iyi adapte oldum. Daha cok para yapiyorum. Oyleyse neden vergi odeyeyim, parami hakkimla kazandim."

-Ama "Zeynep" bu calismadan cocuk yardimi alanlar olmazsa bu para havuzunda daha cok para olur.

- Iyi de, senin gibi dusunursek, senden daha iyi adapte olmus zengin niye versin parasini sana, ya da ortak havuza.

-Ama bu insanlar odullendirilmemeli, oyleyse onlarin cezalari ne olacak ?

-Zaten aldiklari minimum, temel ihtiyaclarini karsilayacaklari bir para. Tatil yapamamak, belki avrupaya gidememek cezalari (seni rahatlatacaksa) :)

Iste mufazakar/cumhuriyetci arkadasla aramizda konusma boyle sonlandi gibi.
Ne o milim fikrini degistiriyor, ne de ben. Sunuda ifade etmeliyim aksini dusunen cok insan var Amerikada. Zaten varki Obama basa gecti.

Yardim paketi kime geliyor : ilk ev alanlara; universiteye gidenlere; evini/ okulunu penceresini tavanini degistirip az enerji kullanir hale getirenlere ( masraflarin yuzde 30 u karsilanacak); yol ve kopruler insaatlarina; dar gelirlilere ekonomiyi canlandirma adina da olsa el atiyor. Hayirlisi...

Baharin da yardimiyla bu yogurt tutabilir, ekonomi depresyona girmekten kurtulabilir gibi geliyor ne dersiniz :)