Kurumsal Sosyal Sorumluluk ve Küresel Bir Standardizasyon olarak REAP

Kurumsal sosyal sorumluluk kavramı, bir yönetim sistemi olarak işletmeler tarafından sosyal ve çevresel kaygıların iş süreçlerine dahil edilmesi ve bu süreçlerin paydaşlar ile işbirliği içerisinde şeffaf bir şekilde yönetilmesi olarak tanımlanabilir. Nitekim, kavramın tanımlanması üzerine akademik çevrede ve uygulayıcılar arasında genel bir uzlaşı bulunmadığı gibi ekonomik, sosyal, kültürel ve coğrafi koşullara göre de tanımlanması değişmektedir.  Bu sebep ile kurumsal sosyal sorumluluk kavramı “çok din adamı olan bir din” olarak telaffuz edilmektedir.

Kurumsal sosyal sorumluluk kavramına ilk olarak Amerika Birleşik Devletleri’nde Ekonomist Howard Bowen tarafından 1953 yılında kaleme alınan“İş Adamının Sosyal Sorumluluğu” kitabında yer verilmiştir. Kavramın aslında Türkiye’ye gelişi de çok uzun sürmemiştir. Bildiğimiz kadarı ile yaklaşık on beş yıl sonra Atilla Gönenli tarafından Sevk ve İdare Dergisi’nde “Yöneticinin Amacı Sadece Kar mıdır?” isimli makalenin yazılması ile kurumsal sosyal sorumluluk kavramı Türkiye’nin gündemine girmiştir. İzleyen yıllarda Türk Sevk ve İdare Derneği ve İstanbul Üniversitesi İktisadi İşletme Enstitüsü tarafından süreli yayınlar yayınlanmış, konu ile ilgili kitap çevirileri yapılmış ve farkındalık programları düzenlenmiştir. Görüldüğü gibi Türkiye olarak aslında bilindiğinin aksine kurumsal sosyal sorumluluk kavramı ile ilgili köklü bir geçmişe sahibiz. Her ne kadar bu kavram ile ilgili yayınlar ve diğer farkındalık programları ABD ekolünün yansıması olsa da belirli bir bilinç düzeyi geliştirilmiştir. Bazı dönemlerde iş dünyasının kurumsal sosyal sorumluluk uygulamalarına ilgisinin azalmasına rağmen “Erdem Piyasası” olarak adlandırılan günümüzde kurumsal sosyal sorumluluk bir yönetim sistemi olarak büyük ölçekli işletmelerin kurumsal stratejilerine dahil olmuş ve beraberinde KOBİ’lere de nüfuz etmiştir.

KOBİ’ler  (Küçük ve orta boy işletme), Türkiye’nin ekonomik büyümesinin ve istihdamının temel dayanak noktası olarak görülmektedir. Öyle ki 2012 yılının ilk çeyreğinde KOBİ’ler, toplam katma değerin %55’ini oluşturmasının yanı sıra istihdamın %77’sini elinde tutmakta ve toplam işletmelerin %99’una tekabül etmektedirler..  Bu kadar muazzam bir güce sahip olan şirketler ile kurumsal sosyal sorumluluk arasındaki ilişki ise genel olarak yasal sorumluluklar, KOBİ’lerden alım yapan çok uluslu şirketlerin kurumsal sosyal sorumluluk denetimleri ve şirket sahibinin vizyonunun bileşkesinden oluşmaktadır. Özellikle çok uluslu şirketlerin kurumsal sosyal sorumluluk denetimleri esnasında kullanmış oldukları performans göstergeleri KOBİ’lerin iş yapış biçimlerini etkilemekte ve sosyal ve çevresel konuları iş süreçlerinin bir parçası haline getirerek uzun vadeli ekonomik başarılarını sağlamaktadır. Ancak birden çok büyük ölçekli şirket ile çalışan KOBİ’lerin her kuruma benzer performans göstergelerini farklı denetim süreçleri ile sunmaları ve iş süreçlerini bu denetim aşamalarına göre değiştirmelerinden dolayı kurumsal sosyal sorumluluk alanında tüm aktörler tarafından onaylanan küresel bir standarda ihtiyaç duyulmaktadır.

Birleşmiş Milletler küresel standartların geliştirilmesi ve uygulama süreçlerindeki teknik destekleri ile kurumsal sosyal sorumluluk standardizasyonu alanında da bir başvuru noktasıdır. Birleşmiş Milletler Sınaî Kalkınma Teşkilatı(UNIDO) da bu standardizasyon çalışmalarına Sorumluluk Sahibi Girişimcinin Başarı Programı (REAP – Responsible Entrepreneurs Achievement Programme) ile destek vermektedir. REAP, KOBİ’lerin kurumsal sosyal sorumluluk göstergelerini iş süreçlerine başarılı bir şekilde dahil etmeleri için yönetim sistemi ve raporlama araçları sunmaktadır. REAP’in gerek Birleşmiş Milletler Küresel İlkeler Sözleşmesi, 5S Metodolojisi, Toplam Çalışan Katılımı, Üçlü Raporlama, ISO 14001, SA8000, OHSAS 18001 ve ISO 26000 Sosyal Sorumluluk Rehberi gibi birçok standardın birleştirilerek oluşturulması gerekse de danışmanlık süreçlerinin Birleşmiş Milletler Sınaî Kalkınma Teşkilatı’nın onaylı danışmanları tarafından yürütülmesi büyük ölçekli şirketler ile çalışan KOBİ’ler için önemli bir fırsat yaratmaktadır. Bilgisayar yazılımı ve danışmanlık hizmetleri üzerine inşa edilen program, KOBİ’lerin çevresel, sosyal ve finansal yönetiminin analizini, ölçümlemesini ve raporlamasını küresel bir standart çerçevesinde hayata geçirmelerine imkan tanımaktadır.

Kurumsal sosyal sorumluluğun performans göstergelerini faaliyet gösterdikleri sektörlere göre önceliklendiren ve iş süreçlerini geliştiren KOBİ’ler, büyük ölçekli işletmelerin de ilk alım yaptıkları şirketler haline dönüşmüşlerdir. Ürün kalitesi, çalışma standartları ve temiz üretim yaklaşımları ile iş süreçlerindeki riskleri azaltarak Türk şirketlerini küresel alanda uzun dönemli karlılığa taşımaktadırlar. REAP gibi küresel standartlar da Türk KOBİ’lerine sistematik yaklaşımlar sunmakta ve iş süreçlerini kolaylaştırmaktadır. Artık KOBİ’ler günümüzün rekabet dünyasında Türkiye’nin ekonomik büyümesinin lokomotifi oldukları kadar kurumsal sosyal sorumluluğun da itici gücü olmuşlardır.