Kuş Sarayları

KUŞ Sevgisi,

Bir bina yapıyorsunuz.Detayları düşünürken kuşlar aklınıza düşüyor. Onlarada bir sığınak hayal ediyorsunuz. Yapınız ahşap ise tahtadan taş ise mermer veya yontulmuş taşlardan bir kuş sarayı yapıp binanın uygun bir duvarına ekliyorsunuz.Üsküdar, Laleli,Nuru Osmaniye semtlerinde dolaşırken dikkatli bakarsanız gözünüğze çarpıyor. O kadar özenli ve zevkle tasarlanmış ki kuş olsamda içine giriversem diyorsunuz.Bu ince düşünce merhamet medeniyetinin bir nişanesi değil midir. 

Avrupalı gezginler Türklerin Hayvan sevgisini şöyle anlatmışlardır.''Onların iyilikseverliği hayvanlara, bu arada kuşlara kadar ulaşır. Her gün birçok kimse pazarlara kuş satın almaya gider ve bunları serbest bırakırlar. Söylediklerine göre, bu kuşların ruhları, kıyamet gününde Allah'ın huzurunda onların iyiliklerine şahitlik edeceklerdir."

Üsküdar'da bir kedi hastanesi bulursun, Bayezid Camii'nin avlusunda da güvercinler için bir bakım yeri vardır" diyerek şöyle devam eder: "Birçok mezar taşının altı oyulmuştur. Buraya yağmur suları toplanır ve sıcak yaz günlerinde köpekler ve kuşların susuzluklarını giderebilme vazifesini görür. Müslümanlar hayvanların şükranının da insanlara hayır getireceğine inanırlar."

Eski Osmanlı şehir evlerinde, insanlarla birlikte serçe gibi kuşlar, eski düşünce ve inanışlar nedeniyle kutsal hayvan sayılırdı. Kuş köşkleri,serçe, saka ve kırlangıç gibi korunmaya muhtaç küçük kuşlar için yapılmış olup hayvan sevgisinden doğmuş korunaklardır. Kuş köşklerine, sanatsal değer taşıyan büyük binaların en çok güneş alan cephelerinde rastlanıldığını belirterek, Kuş köşkleri, insan elinin veya kedi, köpek gibi hayvanların erişemeyecekleri yükseklikteki emniyetli yerlere, yağmur ve kardan korunmaları için konsolların geniş saçak altlarına, duvar köşelerine ve taştan zarif evciklere yapılırdı. Osmanlı döneminde, köpeklere, kedilere ve atlara karşı da büyük bir sevgi duyulduğunu söylenir ve hayvanların korunması için tesisler oluşturan Osmanlı’nın, süslü evler yapmış olduğunu belirtilir.

Kuşların, mimarların zevklerine göre işlenilen kuş köşklerine girebilmeleri için kapılar, hava almaları için pencereler ve alt süsler yapılmış. İstanbul yangınlarının, ahşap evlere zarar vermesi nedeniyle bu sanat eserleri kül olup tarihe karışmış. Geriye, sadece taş binalarda bulunan bazı örnekleri kalmış. Hayal mahsulü birer sanat eseri olan kuş köşklerinin pencereler, saçaklar, kubbeler, balkonlar, camlı çatı katları, alemler,sütunlar gibi yapı unsurları bulunuyor.

Kuş köşklerinin ilk yapıldığı yer: Hayır evleri

Bursa’daki hayır evlerini, kuş köşklerinin ilk yapıldığı yer olarak gösterilir. Bursa Leylek Hastanesi’nin ve Üsküdar Kediler Hastanesi’nin, dünyada eşi ve benzerine rastlamak mümkün değil.

İstanbul’un Perşembe Pazarı semtindeki hanlarda pek çok kuş köşkü vardır. Fermeneciler Yokuşu’nda, Sandalcılar Sokağı’nda, Valde Hanı civarında kuş köşkleri sıralanmış; fakat çoğu köşk harap hâlde. Lâleli Camii çevresinde, Nur-u Osmaniye Camii ağırlık kulelerinde, Büyük Çekmece’de Koca Sinan Köprüsü’nde, Üsküdar Ayazma, Selimiye, Cedit Valde, Amasya Sultan Beyazıt ve Tokat Ulu camilerinde, Edirne’de Merzifonlu Mustafa Paşa Çeşmesi’nde bir çok kuş köşkü bulunuyor.