Mlliyet Milliyet Blog Milliyet Blog
 
Facebook Connect
Blog Kategorileri
 

03 Mayıs '09

 
Kategori
Kent Tarihi
 

METROPOLİTEN ANKARA 2025 MAKROFORMU ve KENT MERKEZİ (6)

METROPOLİTEN ANKARA 2025 MAKROFORMU ve KENT MERKEZİ (6)
 

Ulus'tan Kızılay'a oradan da Kavaklıdere'ye uzanan Ankara Kent Merkezi gelişimini sürdürmüştür.


II.4. ULUS-KIZILAY MİA KARŞILAŞTIRILMASI


1970 ve 1985 yılları için yapılan merkez ada sınırlaması çalışmaları sonuçları aşağıdadır:

1. 1970’te Ulus Merkez ve çekirdek ada sayısı, üst katlarda konut dışı kullanışların yoğunluğu fazla iken,

2. 1985’te Kızılay’da Merkezin çekirdek ada haline dönüşmesi, yani üst katların konut dışı faaliyetlerde kullanım oranının çok daha fazla olduğu saptanmıştır.

Bu sonuçlara göre;1970-1985 arasında Kızılay MİA’da yıkıp yenilenmenin (Kızılay binası dahil) hızlandığı, imar planları ile verilen imar haklarını &80 oranında kullanıldığı ve yeni merkeze olan talebin arttığı söylenebilir.

Yıkılıp yeniden yapılaşma yoluyla, merkezde kazanılan ilave inşaat alanının yaklaşık 600 000 m² civarında olduğu tahmin edilmektedir[1].

ULUS MİA’da 1970 ve 1985 Arazi kullanımları karşılaştırıldığında, imar haklarına göre var olan 780 000m² lik ilave inşaat alanının ancak 1/5’inin kullanıldığı (yaklaşık 350 000m² 9 saptanmıştır. Bunda, 12.04.1980 gün ve A-2167 Sayılı G.E.E.A.Y.K.’nun verdiği Sit Alanları kararları ve mevcut 1960 tarihli KAT REJİMİ planlarının uygulanmasının durdurulması da etmen olmuştur. Bu karar ile Ulus’ta yaklaşık 150 hektar alan sit alanı içine alınmıştır. Bunu yaklaşık 75 hektarı Tarihi Ticaret merkezini içermektedir.

Kızılay’da imar hakları ve ilave inşaat kapasitesi büyük ölçüde kullanılmış ve talebe bağlı olarak merkezin yayılması da son sınırlarına kadar gelmiştir.

Geçiş bölgelerine bakıldığında, Merkez gelişmesinin durakladığı görülmektedir.

Güneyde ve doğuda ticaret kullanışları, günlük tüketime hitap etmekte ve önemli bir merkez sıçraması olmamaktadır.

Ulus’ta yapı adaları çok geniş bir alana yayılmaktadır. Alan ve yükseklik olarak konut dışı kullanışların yoğunluğu incelendiğinde yapılaşma oranının henüz düşük olduğu görülür. Ancak Ulus Tarihi Kent Merkezinin daha fazla yüklenmesi tarihsel dokunun korunması açısından sakıncalıdır. Ulus’ta yenilenme oranı 1970-1985 arası düşük kalırken, ticaret, tamir ve kişisel servislerin konut alanlarındaki zemin katlara yayıldığı (Misak-ı Milli, Doğanbey, Şenyurt, Necatibey Mahalleleri) görülmektedir.

TABLO 9 : ANKARA’DA MİA İŞLEVLERİNİN DAĞILIMI (1970 VE 1985)


KULLANIMLAR
ULUS
KIZILAY

1970
1985
1970
1985

KAMU SERVİSLERİ
73
36
171
208

BÜRO VE MESLEKİ HİZ.
945
550
454
2614

TİCARİ SERVİSLER
439
645
231
3567

TOPLAM SERVİSLER
1457
1231
856
6389

PERAKENDE TİCARET
2609
2802
1077
2723

TOPTAN TİCARET
237
288
51
70

İMALAT
725
840
250
560

OTELLER
100
114
15
40

KÜLTÜR VE EĞLENCE
201
32
87
149

TOPLAM
5329
4949
2336
7017

1970-1990 DÖNEMİNDE

ULUS MİA’DA AZALAN AKTİVİTELER
ARTAN AKTİVİTELER

· KAMU SERVİSLERİ
· TOPTAN TİCARET

· ÖZEL BÜRO SERVİSLERİ
· PERAKENDE TİCARET

· İMALAT

· TİCARİ SERVİSLER

KIZILAY MİA’DA AZALAN AKTİVİTELER
ARTAN AKTİVİTELER

· KAMU SERVİSLERİ: 8 KAT

· ÖZEL BÜRO SERVİSLERİ: 8 KAT

· PERAKENDE TİCARET: 2 KAT

· İMALAT

· TİCARİ SERVİSLER

1985 yılı alan kullanımları açısından bakıldığında; “Perakende Ticaret” in %60’ının Kızılay’da, %40’ının Ulus’ta toplandığı, “Toptan Ticaret”te ise Ulus’ta %81’inin ve Kızılay’da %19’unun toplandığı görülmektedir[2] .

Ticaretin pasajlarda toplanma eğilimine bakıldığında ise, toprak rantının fazla olduğu çekirdekte ve merkez adalarında bu tür gelişmeler görülmektedir. Kızılay’da Ulus’a oranla pasaj sayısının artması, merkezde “Perakende Ticaret” işyerlerinin yoğunlaşmasını sağlamıştır. Kızılay’da 45 adet “PASAJ” varken, Ulus’ta 12 pasaj bulunmaktadır.

Kızılay’da pasajların yoğunlaşması çekirdek adalarına göre çevresindeki merkez adalarında daha çoktur. Oysa Ulus’ta sadece çekirdek adalarında pasaj vardır. Bu da Kızılay’da perakende ticarete olan talebin ve rantın Ulus’a göre daha fazla olduğunu göstermektedir.

Ulus’ta, kuyumcular, giyim ve ayakkabıcılar çekirdekteki pasajlarda yer almaktadır. Kızılay’da bunlara ilaveten kitapçı ve zücaciyecilerin ve hediyelik eşya satışlarının pasajlarda toplandığı belirlenmektedir.

Perakende ticaretteki bu yoğunlaşma ve yer seçimine karşılık, “Toptan Ticaret”in ağırlıklı olarak ULUS’ta bulunmaları merkezin yapısı yönünden önem taşımaktadır.

Toptan kumaşçıların %91’i, kağıt toptancılarının tamamı, dayanıklı tüketim mallarının %67’si, gıda toptancılarının %99’u, makine parçaları ve inşaat malzemesi (çimento gibi) işyerlerinin çoğunlukla ULUS’ta toplandığı görülmektedir. Toptancılar; depolama ve servis kolaylıkları istediklerinden genellikle çekirdek adaları dışında, merkez adaları dış çeperinde ve çoğunlukla merkez çevresinde (periphery) yer seçmektedir. Aynı nedenlere bağlı olarak bazı toptancıların (kuru gıda, inşaat malzemesi vb) Ulus’tan dışa, (Macun’a, Siteler’e) kaçtıkları bilinmektedir.

“Giyim”de ihtisaslaşmanın özellikle üst gelirlilere hitabeden Kızılay’da yoğun olduğu, Ulus’ta ise alıcıların düşük gelirli olmasına bağlı olarak bunun görülmediği, kalitenin Kızılay’a göreli olarak düşük kaldığı bilinmektedir.

Özet olarak; Ulus Merkezinde son 15 yılda “Perakende Ticaret” ve “Toptan Ticaret”te sınırlı bir gelişme görülmekte ve ticaretteki yeni gelişmelerin de merkez çeperine kaydığı izlenmektedir.

“Tamirat” yapan işyerlerine bakıldığında; %47’sinin elektrikli aletler olduğu; Ulus’taki faaliyetlerin %60’ının “İmalat” , %40’ının “Tamirat” iken, Kızılay’da bu oranların %64 imalat, %36’sı tamirat olarak oluştuğu ve Kızılay’ın son 20 yılda talep açısından daha cazip bir mekan olmaya başladığı kanıtlanmaktadır.

“KÜÇÜK ÜRETİM” deki “İMALAT” dağılımına bakıldığında, Ulus ve Kızılay’da en büyük payı “Dokuma ve Deri İmalatı”nın aldığı, Ulus’ta Madeni eşya imalinin, Kızılay’da matbaacılık ve yayım faaliyet kollarının geliştiği görülmektedir. Gazete Yönetim Merkezleri’nin Kızılay’da yer seçmesinin, “Matbaa” türü iş yerlerinin burada yoğunlaşmasına neden olduğu anlaşılmaktadır.

Merkez sınırlamalarına göre bakıldığında, “İMALAT”ın Ulus ve Kızılay’da Merkez Dışındaki konut alanlarına yayıldığı gözlenmektedir.

1970-1985 arasında Ulus’ta dokuma ve deri sektörü, matbaalar azalma göstermiş, Kızılay’da artmıştır. Terziler ve kürkçüler Ulus’ta yatay ve düşeyde yer tutma imkanı bulamazken, talebin farklı olduğu Kızılay Merkez Çekirdek Bölgesinde kalabilmişler, terziler aynı zamanda konut alanlarına da yayılmışlardır[3].

Ankara MİA’sına ilişkin yapılan inceleme ve sınırlı araştırmalar sonucu, 1970 ve 1990 arasındaki gelişmelerde Kızılay’ın önemli ölçüde merkez aktivitelerini çektiği, merkez ve çekirdekleşme olgusunun, üst katların konut dışı faaliyetlere dönüşümünün, Kızılay’da çok daha fazla olduğu anlaşılmaktadır.

Ticarette ULUS’un “TOPTAN TİCARET”, Kızılay’ın ise “PERAKENDE TİCARET” iş kollarında ihtisaslaştığı, ihtisaslaşma ile merkezleşme (çekirdekleşme) arasında korelasyon olduğu, Kızılay’ın daha ihtisaslaşmış, mal kalitesinin göreli olarak daha nitelikli olduğu bir merkez haline dönüştüğü söylenebilir.

“HİZMETLER SEKTÖRÜ”ne bakıldığında; 1970’den bu yana ULUS’un önemli kayıplara uğradığı, hukuksal, sağlık, kültür, konaklama ve büro iş yerlerinin dağılımına bakıldığında anlaşılmaktadır. Adliye’nin de Ulus’u terk etmesiyle, avukatlık vb büroların Kızılay’a yeni Adliye binası yakınlarına geldiği gözlenmektedir.

1970’lerde ULUS’un merkez aktivitelerinin çeşitliliğinin yoğunlaşması, merkez-çekirdek oluşumları, ihtisaslaşma düzeyi bakımından taşıdığı üstünlük 1990’lara gelindiğinde değişme göstermiştir. Kentteki gelir ve tüketim yapısı, merkezleri kullananların sosyal ve ekonomik farklılaşmasına bağlı olarak ihtisaslaşmayı etkilediği, merkezlerin fiziki yapısının da yatay ve düşeydeki gelişmelere imkan verdiği ölçüde değiştiği, yenilendiği izlenmektedir.

KIZILAY MİA’sında; öncelikle önemli akslarda konut dışı kullanışlar düşeyde yoğunlaşmış, daha sonra değişen imar nizamları ile yıkıp yenileme ile tamamen merkez kullanışlarına uygun iş hanları yapımı, konut adalarında yatay gelişmeler ile son yirmi yılda son sınırlarına ulaşmıştır. Tunalı Hilmi Caddesinin en uç noktasında, Kavaklıdere Şarap Fabrikası arazisine yapılan iki dev otel (Hilton ve Sheraton Otelleri) ile “KARUM İş Merkezi” bu yörede ulaşım sorunu yarattığı gibi ticaretin de daha fazla bu yönde gelişmesini engellemişlerdir.

ULUS’taki merkez yapısına baktığımızda ise; merkezdeki yenilenme ve değişmenin çok sınırlı ve daha önemlisi talebin durakladığı görülmektedir. Özellikle 1980 sonrasında Tarihi Kent Dokusunun korunması amacıyla Bölge Kat Rejimi Planlarının kısmen uygulamasını durdurarak, kısmen de kat yüksekliklerini indirecek şekilde alınan kararlar (G.E.E.A.Y.K. A-4500 vb) Ulus’ta bazı caddeler üzerinde (Denizciler, Anafartalar, Talatpaşa, Hükümet Caddeleri) yeni çok katlı yapılaşmayı kısıtlamıştır. Tarihi Kent dokusu iç kısımlardaki dönüşümler ise daha çok işlev değiştirerek daha düşük gelirlilere hizmet verecek kullanımlar (bit pazarı, eskiciler vb gibi) ya da depolama gibi çöküntü bölgesi özelliklerini taşımaktadır.

1983 sonrasında ABŞB İmar Dairesi Başkanlığı tarafından Ulus Tarihi Kent Merkezi Koruma Geliştirme Çalışmaları sonucu hazırlanan Koruma İmar Planları (Hacıbayram II. Çevre Koruma Amaçlı İmar Planı) ve Çevre Düzenleme Projeleri (Suluhan, Çıkrıkçılar Yokuşu, Karyağdı Türbesi vb) ile Ankara Kalesi Koruma Geliştirme Proje Çalışmaları ULUS’un eski kimliğini koruma geliştirme çabalarına bir hız vermiştir.

Ulus Tarihi Kent Merkezi Çevre Düzenleme Yarışması (1986) sonrasında hazırlanan “Ulus Tarihi Kent Merkezi Koruma-Islah İmar Planı” ile ULUS’a prestij kazandıracak, kültürel niteliğini ortaya çıkaracak uygulamalara geçilmiştir.

“HACIBAYRAM CAMİSİ ÇEVRE DÜZENLEMESİ” , “BENT DERESİ OTOPARKI” , “ULUS TÜNELİ” , “İTFAİYE MEYDANI ÇEVRE DÜZENLEMESİ” , “KEKLİK SOKAK DÜZENLEMESİ” bu planlama ve projelendirme çalışmalarına örnek olarak gösterilebilir. Ankara Kalesi Koruma Amaçlı İmar Planı Proje Yarışması (1987) ile Ankara Kale içindeki tarihsel/kentsel sit alanını bir turizm/kültür/ticaret merkezi haline getirmeyi amaçlayan “Ankara Kalesi Kültür ve Turizm Merkezi Projesi” de bu bölgeye büyük bir çekicilik kazandıracaktır. Kale önünde yer alan “ÇUKURHAN” ve “ÇENGEL HAN”ın yöreye çekicilik kazandırmak amacıyla ABŞB tarafından “Sanatevi” ve “Konukevi” olarak restore edilmelerine başlanmıştır. Anadolu Medeniyetleri Müzesinin de alandaki çekiciliği ile Kale içinde lokanta, bar, galeri, sanatevi vb türde dinlenme/eğlence/rekreasyon türü tek yapı onarımları özel sektör tarafından yapılmaya başlanmıştır.

Bu çalışmalar ULUS Tarihi Kent Merkezi’ne eski prestijini kazandırmayı ve yeniden kentin asıl merkezi haline dönüştürmeyi amaçlamaktadır. Bu uygulamaların başarısı ancak gelecekteki uygulamalar sonucu ortaya çıkacaktır.

[1] Ulus Tarihi Kent Merkezi Çevre Düzenleme Yarışması, I. Ödül Proje Açıklama Raporu

[2] UTKM I. Ödül Proje Raporu

[3] UTKM Proje Yarışması, I.Ödül Proje Raporu

 
Toplam blog
: 114
: 2207
Kayıt tarihi
: 16.04.08
 
 

Kentsel, arkeolojik ve doğal sit alanlarında koruma, ıslah ve yenileme projelerinde, plancı, yöne..