Mühendislerin zihin yapısı

MÜHENDİSLERİN ONLARA ÖZEL ORTAK BİR ZİHİN YAPISI VAR MIDIR?

Geçenlerde genç bir mühendislik öğrencisiyle hasbıhal ediyorduk.

Konu mühendislerin kendilerine has, yani onların mesleklerine özel ortak bir zihinsel kimlikleri olup olmadığı üzerineydi.

Mühendis adayı genç, mühendislere özel bir karakter, davranış biçimi olamayacağı kanısındaydı.

Diyordu ki, bu mesleğin seçimi biraz da üniversite seçme sınavının puan seviyesine göre yapılan sıralamasının bir azizliği sonucu oluyordu. Bu durumda genlerden gelen kişilik özelliklerinin seçilen mesleğe bir etkisi olmaması gerekir diyordu.

‘’Gördüğümüz eğitim tamamen teknik ve bilimsel, yani hiçbir duygu gelişimine yol açmayacak kadar soğuk ve tarafsız. Durum böyleyken bizim nasıl bir özel karakterimiz oluşsun ki?’’ diye görüşünü ortaya koyuyordu.

Kendisine görüşlerine hak verdiğimi belirtmekle birlikte şakayla ekledim:

‘’Evet, mühendislik eğitiminde mühendisliğe özel ruhsal gelişme verecek bir davranış biçimi dersi olmamakla birlikte, nasıl doktorların, avukatların, siyasetçilerin, askerlerin hep kendilerine özel davranış biçimleri varsa, mühendislerin de mesleklerine özel karakterleri var.

Ekipçiler sakın korkmasın; öyle kıskanç dedikoducular gibi mühendisler için –şöyledir, böyledir!- demeyeceğim.!

Ama mühendisler için en yaygın tanımlama, eskiden Süleyman Demirel ve Turgut Özal’a da söyledikleri gibi, iş bitirici (mecazi anlamda değil, kelime anlamında!) tanımlamasıdır! ‘’diye açıkladığımda, kahkahadan kırıldı!

Şimdi bu konuyu dikkatinize genişleteyim.

Gerçi bu mühendis kökenli siyasetçilerde pek aynı olmasa da, mühendisler genelde söyleyeceklerini az ve öz olarak, lafı dolaştırmadan, doğrudan açık ve net olarak söylerler.

Bir diğer temel özellikleri önlerine bir problem geldiğinde, onu oluşturan konuları ve sorunları parçalara bölüp basite indirgediklerinden sonuca çabuk ulaşırlar ve bunu, örneğin bir avukatın yapamayacağı basitlikte ifade ederler. Onlar için sorunlar çözülmek içindir, kurcalanıp büyütülmek için değildir. İşlerinde sürekli bir zamanla yarış vardır, gecikmeye tahammül etmezler.

Bütün bu davranış biçimlerinin kaynağı sonradan mesleklerini yaparken edindikleri idrakler olduğu gibi, kalıtımsal idraklerinden gelen ve bu mesleği seçmelerinde farkında olmadıkları gizli idraklerin sürpriz sonuçları da olduğu gerçektir!

Geçenlerde bir uluslararası dergide okuduğum bir makaleden de bahsetmeden geçemeyeceğim. Gerçi konuyu anlamak istemeyen veya bazı çok ciddi insanların hoşuna gitmeme olasılığı da var ama bunu mutlaka aktarmalıyım.

Oxford Üniversitesi akademisyenlerinden Sosyoloji profesörü Diego Gambetta ve doktora öğrencisi Steffen Hertog, 11 Eylül paralelinde gelişen küresel bir İslam kaynaklı terörizm bağlantılı olan 404 radikal İslamcı teröristin biyografilerini inceliyorlar ve sonuçta bunlardan 78 tanesinin mesleğinin mühendis olduğunu görüyorlar. Teröristlerin meslekleri sayıya çevrildiğinde, mühendislerin oranının 9 kat daha yüksek olduğunu tespit ediyorlar.

Tanrı’ya şükür, araştırmacılar bu durumdan mühendis= terörist gibi bir sonuç çıkarmıyorlar.

Diyorlar ki: Terörizmin özünde, yükselen Arap milliyetçiliği, fakirlik ve yabancılaşma gibi terörist davranışa kaynaklık eden unsurlar olmakla birlikte; mühendislerde görülen yüksek radikal eğilimin nedeni, mühendislerin zihin yapısının o dünyayı basitleştiren ve sistematize eden özelliğinden kaynaklanır!

İşte bu tespit her ne kadar yanlış bir yerde yapılmış paradoksal bir doğru tespit olsa da, doğrusuya mühendisler hakkında yapılan bu değerlendirmeler, yani zihin yapılarının dünyayı daha iyi anlamak için basite indirgemeleri ve sistematize etmeleri, başlı başına moral değerlerdir ve bizce erdemdirler.

Bu olgu mühendislerin gelişmeye ön ayak olmalarını; büyük yapılar, makinalar, araçlar, cihazlar ortaya koymaları sonucunu doğurur. Yine bu özellikleri, onların çoğu temelde idarecilik eğitimi almasalar da sonuçta iyi yöneticiler olup işletmeleri yönetmeleri sonucunu doğurur.

Sonuç: Gerçi bu yazı mühendislerin temel davranış biçimlerine övgü oldu ama bağışlayın, bir kere de olsa mesleğimizle gururlanalım!

Cengiz Özder- Şubat 2008