Ramazan Manileri

Ramazan ve bayram manilerine geçmeden önce Türk Folklorunda sözlü kültür geleneğimiz içinde yer alan Ramazan ve bayram manileri Türk halk edebiyatı içinde kendine özgü ayrı bir yeri vardır. Öyle sanıyorum ki Türk Folkloru coğrafyasında ramazan yaşantımızda kayda değer gelenek ve göreneklerimiz arasında önemli bir yeri vardır. Bunun için Türk folkloru ve Türk edebiyatı bu alanda oldukça zengindir.

Türkler İslâm dinini kabul ettikten sonra bu yüce dinin inanç, ibadet, ahlak, esasları doğrultusunda yaşantılarına yeni değerler katmışlardır. Bunları Müslüman halkın sosyal ve toplumsal hayatında Geleneksel folklorunda gelenek ve göreneklerinde, sözlü ve yazılı edebiyatında fazlasıyla yer verdiğini görüyoruz. Türk halk edebiyatında Folklor coğrafyasında önemli bir ölçüde bunların izlerini görmek olasıdır. Özelikle üzerinde önemle duracağımız asıl konumuz olan maniler, ilahiler, karagözler, meddahlar,ramazan ve bayram günlerinde söylenen maniler, ilahiler ve nhatta güldürücü manili fıkralarla ramazanın ve bayram günlerimizin zengin bir halk kültürüne sahip olduğunu görüyoruz.Büyük şair Yahya Kemal Beyatlı’dan bir iki dize sunmak ve onu da saygıyla ve rahmetle anmadan geçemeyeceğim :

Top gürleyip oruç, bozulan lahzadan beri

Bir nurlu neş’e  kapladı kerpiçten evleri..

Bilindiği üzere ramazan ayı, Müslüman için kutsal bir aydır, bu aydınlık, huzur dolu günlere 11 ayın Sultanı diyenler vardır. Bu mübarek ayda oruç tutmak, ibadet etmek, özellikle bugünlerde fakirlere, düşkünlere yardım etmek halkımızın arasında maddi ve manevi açıdan önemli bir yeri vardır.. Ramazan günlerinde camiler dolar, taşar. Teravih namazlarıyla okunan ilahiler, söylenen maniler, namazdan sonra evlerde geç vakitlere yapılan eğlenceler, yapılan sohbetler birlik ve berberliğimizin oluşmasında bir başka güzellik taşır, Özellikle İstanbul’da Direkler arası eğlenceleri başlı başına bir konudur. Karagöz ile, Meddah ile ortaoyunu ile yapılan tuluat tiyatroları ve bu bağlamda yapılan çeşit çeşit eğlenceler toplum hayatına arı bir çeşni katar. Tabi bu arada söylenen ilahiler, davul eşliğinde okunan maniler ramazana ayrı bir zevk verir.

Halk edebiyatımızda bir tür olarak  gördüğümüz bu maniler, Ramazan günlerinde ve kutlanan mutlu ve kutlu bayramlarda müminlerin duygularını, düşüncelerini, özlemlerini, acı ve tatlı anlarını,yalnızlıklarını, sevgilerini, hatta aşklarına bu manilerle dile getirmeye çalışırlar. Ramazan günleri ülkemizde birlik ve beraberliğin sembolü, barışın ve sevginin, geniş boyutlarda yardımlaşmanın kaynağı olur bu ramazan günleri. İşte sevinç, coşku huşu ve neşe içinde kutlanan bu Ramazan günlerinde söylenen manilerden bir bölümünü bu bildirimde sizlere sunmak istiyorum. Ramazan’a girdiğimiz ilk günlerde büyük bezler veya afişlerle Ramazanın gelişini aşağıdaki şekilde halkımıza ilan ediliyor:

Hamd eyle daim Yezdan’a

Gark etti bizi ihsana

On bir aydır hasret idik

Şükür erdik Ramazan’a..

Maddi ve manevi iyiliklerle gelen Ramazan ayı( On bir Ayın Sultanı)  insanların birbirleriyle kaynaşmasına vesile olur. Camilerde gönüller birleşir, camiye gelenlerin sayısı günden güne artar, günahlar af olur, hatta gelenler arasında yaşlılar, genç kadınlar, genç kızlar ve küçük çocuklar bile yer alır. Bu mübarek ayda yapılan istatistiklere göre suçluların ve suç işleme oranı yüzde elli civarında azaldığını bizim günlük medyadan öğreniyoruz. Çünkü tüm gönüller ALLAH için çarıyor. İşte bu güzel ve bereket yüklü günlerde manici başı hemen sözlü olarak şunları dile getirir:

Ramazan geldi dayandı

Camiler nura boyunda

Top atıldı, kandil yandı

Kalbimiz ona inandı

***    

Ramazan bize nur oldu

Kalbimize sürür oldu

Aç gözün hab-ı gafletten

Begim vakit seher oldu

***

Şekerim var ezilecek

Tülbentten süzülecek

Ver bahşişimi gideyim

Çok yerim var gezilecek.

Tabi bunu güzelce ve anlamlı bir şekilde söyleyen davulcubaşı’ya bahşiş vermekte gelenktendir. Davulcu boş gönderilemez. Bahşiş vermek gelenektendir. İşte bu mübarek ramazan dolayısıyla davulcunun okuduğu manilerden:

Besmeleyle çıktık yola

Selam verdik sağa, sola

 Ey benim aziz efendim

Ramazan- Şerif hayrola

***

Davulumun sesi kaba

Emeklerim oldu heba

Bahşişimi hazırlayın

İşte geldi bekçi baba.

                                      ****

Geldi kulun kelam ile

Komşulara selam ile

Dinlemeye hazır olsun

Bekçi söyler nizam ile

****

Yumurtanın beyazına

Kalkın hakkın niyazına

İki gözüm komşularım

Haydin bayram namazına.

****

On bir ayın sultanı

Hoş geldin ya Ramazan

Nur kapladı cihanı

Hoş geldin ya Ramazan

****

Rabbimizin fermanı

Dertlilerin dermanı

Cehennemin kalkanı

Hoş geldin ya Ramazan

Kadir gecesi kârdır

Bin ay sevabı vardır

Merhamet saçan yardır

Hoş geldin ya Ramazan

****

Aylar için sultan

Seviniyor müslüman

Sende inmiştir Kur’an

Hoş geldin ya Ramazan

*

Gökten iner melekler

Hoış geldin ya Ramazan

Kabul olur dilekler

Hoş geldin ya Ramazan

****

Eve bereket geldi

Mü’minin yüzü güldü

Kalplerden pazı sildi

Hoş geldin ya Ramazan

*

Allah’ın ihsan ayı

Mü’mine burhan ayı

Günaha gufran ayı

Hoş gelidin ya Ramazan

****

İlahi bir rahmetsin

Gayet büyük nimetsin

Hem müjde-i cennetsin

Hoş geldin ya Ramazan

****

On bir ayın Sultanı

Kıymetlidir her anı

Süslersin şu cihanı

Hoş geldin ya Ramazan

****

Bir nimetsin ki öyle

Durma hiç tövbe eyle

Bize şefaat eyle

Hoş geldin ya Ramazan.              

****

İnan seni özledik

Yollarını gözledik

Elhamdülillah dedik

Hoş geldin ya Ramazan.

*

Teravihin bir başka

İnsan geliyor aşka

Bereket ekmek aşta

Hoş geldin ya Ramazan

***

Mümin olan övünür

Geldin diye sevinir

Gafil sonra dövünür

Hoş geldin ya Ramazan

 *       

Kur’an okur bütün diller

Aşkıyla coştu gönüller

Seherlerde açar güller

Geldi mübarek Ramazan

****

Küsler gelir barışır

Sevgi olur sitemler

Mümin nura karışır

Kalkar bütün elemler

*

Teravihler bir başka

 İnsan geliyor aşka

Bereket etmek, aşta

Hoş geldin ya Ramazan

*

Kur’an okur bütün diller

Aşkıyla coştu gönüller

Seherlerde açan güller

Geldi mübarek Ramazan

****

Kalenin ardı pınar

Elimi soksam donar

Orucu tutamazsın

Yüreğim ona yanar

***

Okudum yazar oldum

Avare gezer oldum

Her gün börek istiyor

Nefsime kızar oldum.

*

Rabbimin Melekleri

Geziyor felekleri

Bu ay ikram edenin

Zay olmaz emekleri,

****

Sofrada fakir olsun

Tabağı çukur olsun

Karnı doyduktan sonra

Duayı okur olsun

*

Asalak kanda olur

Her şey imanda olur

Kefenin kıymeti yok

Fazilet tende olur

*

Bir elma beş olsaydı

Armutla eş olsaydı

İftarda hurma yemek

 Bize nasip olsaydı.

***

İftar vakti oldu mu?

Ayran tasa doldu mu?

Yanındaki fakire

Yemek veren oldu mu?

***

Mübarek ezan sesi

Ruhuma sızan sesi

En hoşu kokuların

Oruçlunun nefesi

1-Çağrı Aylık Sanat ve Folklor Dergisi/ Ahmet Yüzendağ/ s. 227- Ankara 1976

2- Türk Folklor Araştırmaları Dergisi koleksiyonları’( Cilt 15,16 ve 17 )İhsan Hınçer/ İstanbul.

3- Türkiye Gazetesi/ Mehmet Ali Demirbaş ( 11,12, 13 Ocak 1997- İstanbul