SEFERAD Yahudileri

Seferad, İspanyol zulmünden Osmanlıya sığınan yahudiler için kullanılan ibranice ispanya kelimesinin karşılığıdır. İber yarımadası müslümanların eline geçince Zımmi hükmünde yani vergilerini ödedikleri sürece devletin koruması altına alınan yahudi ve hristiyanlar rahat bir yaşam sürmekteydi. Özellikle yahudiler ticaret, bilim, teknik ve sanatta uzmanlaşmış zenginlikleriyle yaşadıkları ülkeye iktisaden büyük katkı veriyorlardı. İspanya katoliklerin egemenliğine geçince ilk icraat yahudilerin hıristıtanlaştırılması olmuştu. Kendilerine dönme anlamına gelen konverso deniliyor, ayrımcılık devam ediyordu.

Kastilya ve Leon kraliçesi  İsabel ile Argon kralı Ferdinand evlenince siyasi güçleri katlandı ve Müslüman ileri gelenlerinin tasfiye süreci başladı. 1478 de Engizisyon kuruldu ve binlerce Yahudi ve konversonun infazı başladı. Müslümanların son kalesi Beni Ahmer Devletide (1492) yıkılınca Yahudilere yaşama şansı kalmadı. Elhamra kararnamesi ile İspanya krallığı yahudilere malvarlıklarını, altınlarını bırakarak 31,Mart,1492 ye kadar ülkeyi boşaltmaları ihtar etti.

Kararnameden sonra dünyanın dört bir yanına dağılan 300 bin yahudinin 150 bini, 2.Bayezit'ın  Kemal Reis komutasında gönderdiği kadırgalarla alınarak Osmanlı topraklarına yerleştirildi. Malvarlıkları olmadığı halde kültür ve sanatını kaybetmeyen yahudiler Osmanlı vatandaşı olarak toparlanıp ticaret ve zanaata el attılar ve çarşıyı canlandırdılar. Yükselme döneminde, kalifiye insan ihtiyacının karşılanması, ateşli silahların yapımı, matbaa ve tıp alanında, sarayda uluslararası ilişkiler ve maliye konusunda hizmetler verdiler. İstanbul'un fethinden sonra Avrupa'ya göçen tüccar.bilimadamı ve zanaatkarların yerleri dolmuş oldu. İstanbul dünyanın engözde ticaret ve bilim başkenti konumunu tekrar kazandı.

2.Bayezit akıllı olduğu söylenen Ferdinand için ''Bir hükümdar kendi ülkesini fakirleştirip, benim ülkemi zenginleştiriyorsa ona nasıl Bilge Hükümdar denebilir.'' demiştir.

Manisa, Selanik, İzmir, Amasya, Edirne, Korfu, Bursa şehirlerine de yerleşen yahudiler ülkenin ekonomisine uzun yıllar katkıda bulunmuşlardır. Yerleştikleri yerlerde  kültürlerini de taşıyan seferadlar Şabat yemekleri olan Pırasa köftesi ve Kabak böreği (Almedrote) ile daha çok  İzmir'de bilinen hamur işi ''Boyoz''u Türk mutfağına kazandırmışlardır.

Zulüm gören ve vatansız kalan tüm gariplere kucak açan Türkiye, onların huzur limanı olmuştur.