Tezek

Yeni Genel Sağlık Sigortası sistemi 1 Ocak 2012 tarihinde yürürlüğe girdi. Bu çerçevede 9 milyon 100 bin yeşil kartlının, 1 milyon 700 bin tescili olmayan vatandaşın, 18 yaşını dolduran ve okumayan gençler ile 25 yaşını bitirmiş üniversite öğrencilerinin gelir testi yaptırması gerekliliği basında yer aldı.

Gelir testi vatandaşlar için büyük önem taşıyor. Test sonunda yoksul olmadığı anlaşılan vatandaşlar 35 lira ile 213 lira arasında bir ücret ödeyerek sağlık hizmeti alabilecekler. Testi yaptırmayanlar ise yandı. Geliri asgari ücretin iki katı kabul edilerek 213 lira ödemek zorunda kalacaklar.

Bu testte bulunan iki sorunun yanıtlarını hayli ilgi çekici olması nedeniyle değerlendirmeye değer gördüm. Isınmada ve yemek pişirmede tezek kullanılıp kullanılmadığı soruluyor. Bu sorunun sorulması bazı tepkilere neden oldu. Zaten ısınma ve yemek pişirmek için doğalgaz ve/veya tüp gaz kullanıp, faturaları ödeyebiliyorsanız, gelir testini geçmeniz de yapılan değerlendirmeye göre imkansız görünmektedir.

Tezek nedir?

Tezek özünde hayvan dışkısıdır. Hayvan dışkıları gübre olarak kullanılırsa doğal gübre, yakacak olarak kullanılırsa tezek adını almaktadır. Dışkıları doğal gübre ya da tezek olarak kullanılan hayvanlar ağırlıklı olarak sığır, koyun, deve, manda gibi ağıl hayvanlarıdır.

Türkiye enerji ithali yapan bir ülkedir. Biyokütle kaynakları olan odun, bitki artıkları ve tezek uzun yıllardan beri kırsal bölgelerdeki konutlarda ısıtma ve yemek pişirme amaçlı olarak tüketilmektedir. Bu kaynaklar halen ülkenin birincil enerji tüketiminin yüzde 10’unu ve konutlardaki enerji tüketiminin yüzde 40’ını oluşturmaktadır. Ahır gübresini yakıt olarak kullanan sayılı ülkelerden biriyiz.

Dünya Enerji Konseyi, Türk Milli Komitesi verilerine göre 2004 yılında odun üretimi 14,4 milyon ton, hayvan ve bitki artıklarının yani tezeğin üretimi 5,3 milyon ton olarak gerçekleşmiştir. 1970 yılında 9,2 milyon ton olan tezek üretimi aradan geçen sürede 5,3 milyon tona indirilebilmiştir. Ormanlarımızın hızla azalması, hayvancılıkta görülen gerileme, doğal gaz ve kömür gibi ürünlerin ithalatının artması bu oranların azalmasına neden olmuştur. Bu gerilemeye rağmen topraklarımız için son derece önemli bir tarımsal girdi olan hayvan gübresi halen çoğunlukla ısınma amaçlı kullanılmaktadır. Bazı araştırma verilerine göre elde edilen ahır gübresinin yaklaşık % 55’i ısınma amaçlı kullanılmaktadır.

Tezek nasıl yapılır?

Türkiye'de tezeğin yapılmasında yöreler arasında farklılıklar bulunmasına rağmen esas aynıdır. Tezek, çoğunlukla kış süresince biriktirilmiş ahır gübresinden yapılır. Yağış ve sıcaklık durumuna göre Şubat ayı sonundan başlamak üzere Mart ayı sonuna değin, ahır gübresi su ve samanla iyice karıştırılarak sert bir zemin üzerinde yığın yapılır. Bu yığında olanaklar elverdiğince gübre sıkıştırılır. Genellikle yığınların yüksekliği 1-1.5 m civarında olup, genişlik gübre miktarına göre ayar edilir. Yığınların yan ve üstü ince bir tabaka çamur ya da gübre ile sıvanır. Kış mevsiminde kullanıma hazır hale getirilir.

Yaz ayları süresince ahırdan çıkarılan büyükbaş hayvanların dışkısı henüz sıcakken içine biraz ot ve saman karıştırılarak tezek elde edilir. Çoğunlukla mutfak işlerinde kullanılan ve yapma denilen tezek duvarlara yapıştırılır ve kurutulur. Küçük ve ince oldukları için bunlar kısa zamanda kuruyarak kullanılabilecek duruma gelir.

Tezek bir enerji kaynağıdır

Tezeğin içinde bulunduğumuz yüzyılda bir enerji kaynağı olarak değerlendirilmesi olmaması gereken bir durum olmakla birlikte kullanıldığı açık bir gerçektir. Rakamlar bu gerçeği gösteriyor. Tezeğin kullanıldığı bölgelere gidenler bu gerçeği biliyor. Tezek daha uzun bir süre enerji kaynağımız olacaktır. Bu tür alternatif enerji kaynaklarını dünyanın gelecekte karşılaşacağı enerji darboğazına karşı belki de korumamız ve geliştirmemiz gerekebilir.