- Kategori
- Dil Eğitimi
Türkçede Süreç
Trabzon Lisesi, Mayıs 1987, Çocuklarımlayım
Türk Oğuz beğleri, budun eşidin!
Üze tenri basmasar, asra yir telinmeser Türk budun İlinin törünün kim artatı.
Bugünün Türkçesiyle:
Türk Oğuz beyleri, ulusu işitin!
Üstte gök basmasa, aşağıda yer delinmese, Türk ulusu ülkeni, töreni kim bozar. (bozabilir)
Göktürk Yazıtları
8.yüzyıl
Günlerden gecelerden sonra Ay Hatunun gözi bodadı.Bir irkek çocuk toğırdı. Yüzü gök, ağzı ateş kızıl, saçları, kaşları kara idi.Anasının göğsünden ilk sütü emdi bir daha emmedi.Çiğ et, şarap tiledi, dile gelmeye başladı.Kırk günde büyüdü, yürüdü, oynadı.Vücudu tüylü idi.At sürüleri güder, ata biner av avlanırdı.
Ben sizlere oldum kağan
Alalım yay ile kalkan
Daha deniz, daha müren
Güneş bayrak, gök kurıkan
Oğuz Kağan Destanı
3.yüzyıl
müren: nehir
kurıkan: çadır
*
TÜRKÇEDE TARİHSEL SÜREÇ İÇİNDE SES DEĞİŞİMLERİ
kadgu-kaygı,
mengzi-benzi,
adrışur-ayrışır,
oğmak-ovmak,
döğmek-dövmek,
koğmak-kovmak,
Kun-Hun,
Köktürk-Göktürk,
beg-bey,
könglüm-gönlüm,
öpke-öfke,
yazıldı-yayıldı
Yukarıda sıraladığımız ünsüz değişmelerini İslamiyetten Önceki Türk Edebiyatı ürünleriyle örnekleyelim:
Alp Er Tunga Sagusu
Alp Er Tunga öldi mü
Isız ajun kaldı mu
Ödlek öçin aldı mu
Emdi yürek yırtulur
Begler atın argurup
Kadgu anı turgurup
Mengzi anı sargarup
Körküm angar türtülür
Ulışıp eren börleyü
Yırtıp yaka urlayu
Sıkrıp üni yurlayu
Sıgtap közi örtülür
Könglüm içün örtedi
Yatmiş başıg kartadı
Keçmiş ödüg irtedi
Tün kün keçip irtelür
*
Koşuk
Tümen çeçek tizildi
Bükünden ol yazıldı
Öküş yatıp üzüldi
Yirde kopa adrışur
Kızıl sarığ arkaşıp
Yipkin yaşıl yüzkeşip
Bir bir kerü yürkeşip
Yalnguk anı tanglaşur
*
Sav (Atasözü)
Aç ne yemes, tok ne temes.
*
Örnek metinlerde
d-y
t-d
m-b
ğ-v
k-g
k-h
g-y
p-f
z-y
s-z'ye dönüşmüştür.
Kay(ı)b(p)ett(d)iği :
ses düşmesi “ ı ”
yumuşama “ p-b ”
benzeşme “ t-t ”
*
Örnek sözcükte üç ses olayı gerçekleşmiştir.