YANILSAMA VE REFLEKS

YANILSAMA VE REFLEKS

           ABD’nin sosyal tıkanıklığına çözüm için yola çıkan yüksek üniversiteleri işi derinleştirdi.          

           Beyaz bir polisin siyah bir vatandaşın elindeki cep telefonunu silah sanıp ateş ederek, siyahi vatandaşı öldürmesi ulusal bir sorun olarak raporlanmış.

           İnsan beyninin, bilincinde olamadığımız yanılsama çıkmazlarından sadece bir örneği olan bu ABD çıkmazı, insanlığın birçok alanında yıkımlara yol açıyor.

          Beyaz bir ABD polisi, bir siyahi vatandaşı durdurmak için silahını çıkardığında, hemen hemen herkesin elinde bulunan cep telefonunu silah olarak algılayarak siyahi vatandaşa ateş ederek öldürüyor.

         Silahı çekip “dur ve ellerini kaldır” derken siyahi vatandaşın elindeki cep telefonu silah gibi gözüküyor. Ama aynı pozisyonda beyaz bir vatandaşın cep telefonu polise cep telefonu olarak gözüküyor.

         Bu durum ABD polisinin çok yüksek oranda yaşadığı yanılsamalardan olarak raporlandığı için büyük üniversiteler konuyu laboratuar ortamında çalışmışlar.

        Bu işte görev yapan polisler üzerinde yapılan laboratuar çalışması, beyinde yargısal bir yanılsama kör noktası olduğu sonucuna varılarak, araştırma derinleştirilmiş. Amerikalı beyaz polislerin genetik kotlarında nesilden nesile süren bir ön yargının etkileri yerleşik hale geldiği görülmüş.

        Deney fareleri ile yapılan çalışmadan çıkan sonuç ise ırksal ya da akraba kanıksamasının rol oynadığı sonucu çıkmış.

         Bir beyaz fare daracık şeffaf bir kutu içine hapsedilmiş, ama kapağı deney faresinin fark edip açabileceği şekilde yapılmış. B

ütün vücut şekilleri aynı olan bir beyaz fare ortama salındığında, hemen onu kurtarmaya çalışmaya başlamış.

         Ancak vücudunun yarısı siyah olan bir başka fare onu kurtarma çabasına bile girmemiş. Dış görünüşü kendisine benzeyen fareyi kurtarma içgüdüsü ile beyaz polisin siyahi vatandaşın elindeki cep telefonun silah sanıp ateş ederek öldürmesi, kendisini tehlikede sanarak savunma refleksi olsa da, telefonu tabanca sanmasına yol açan yanılsama, düşman algısı körlüğünden olsa gerektir.

          Bilimin bu çok ani karar aşamasında doğru karar verme refleksi için İnsan’a önerebileceği bir formül yok.

          Ancak; değişik kültürlerde ve dinlerde uygulana gelen bazı telkinler var.

          İslam dininde, Yani İslam Peygamberi Hz Muhammet böyle bir anda, öfke mekanizması yükseleceğinden, aklın ve mantığın devre dışı olacağını söylemiştir. Aklın ve mantığın diğer içsel mekanizmalarla bütünleşik kararı denetlemesine fırsat vermek için üç derin nefes önermiştir.

         Öfke durumunun hafifleyip aklın, mantığın ve içsel mekanizmaların beynin yanılsama etkisini savuşturmak için, üç nefes (on beş saniye) yetmediyse kendisine sabır telkin edilmesini, oda yetmezse oturularak derin nefes alınmasını, oda yeterli olmazsa, abdest alınmasını tavsiye eden hadis vardır.

          Tabi son derece kritik olan böyle bir anda doğru karar verebilmek için başka kültürler ve dinlerde muhtelif uygulamalar mevcut olabilir.